Tarihi çok eskilere dayanan, dünyanın en büyük ve zengin dillerinden biri olan Türkçe günümüzde kirliliğe uğramakta ya da ana dilimizi kullanan bizler doğru sandığımız hatalar yapmaktayız. Bu hataları kimi zaman dil bilgisi eksiklikleriyle kimi zaman da sıkça karıştırılan sözcüklerle yapıyoruz. Günlük konuşmalarımızda yaptığımız hatalarla veya yazışmalarda zamandan kazanmak için akıl almaz kısaltmalarla dilimizi katlediyoruz. Türkçede karşılığı olmasına rağmen kullandığımız yabancı dil sözcükleriyle de dilimizi köreltip kirletiyoruz.
Peki en çok hangi hataları yapıyoruz? Doğru bildiğimiz yanlışlar veya hiç bilmediklerimiz neler?
Zaman zaman kafamızda nasıl yazılması gerektiğiyle ilgili soru işaretleri yaratan -de eki ile başlayalım.
“Bağlaç olan –de ayrı yazılır.”
Peki ne anlama gelmektedir bu? –de ekinin bağlaç olup olmadığını nasıl anlayabiliriz?
Sözcük gruplarını veya cümleleri biçim veya anlam yönüyle birbirine bağlayan kelimeler bağlaçtır.
-de’nin ayrı yazılıp yazılmadığını kontrol etmek istiyorsak -de’yi çıkartıp cümleyi okuyabiliriz. Eğer cümlenin anlamı aynı kalıyorsa ya da anlamda kaymalara, bozulmalara sebep olmuyorsa cümledeki -de bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır.
Eğer cümlede ciddi bir anlam bozukluğu ya da anlam değişmesi gerçekleşiyorsa hâl ekidir ve birleşik yazılmalıdır.
Kesinlikle unutmamalıyız ki -de bağlacı konuşma dilinde bazen te veya ta olarak kullanılsa da, her zaman -de veya -da olarak yazılır. (Hâl eki -ta ve -te hariç.)
Gelelim -de eki gibi yazımda sürekli hata yapılan –ki ekine . -de ekinde olduğu gibi bağlaç olan –ki eki de ayrı yazılır. Eğer –ki ekini kaldırdığımızda cümlenin anlamı değişiyorsa, o zaman orada kullanılan –ki eki, ilgi zamiridir.
Önemli bir ipucu! Eğer -ki ekinden sonra -ler,-lar eklerini eklediğimiz zaman cümlenin anlamı bozulmuyorsa -ki kelimeden ayrılmaz.
Unutmadan ! İkilemeler de ayrı yazılır! ”adım adım, ağır ağır, akın akın, allak bullak,düşe kalka, eciş bücüş, eğri büğrü, enine boyuna, at mat, çocuk mocuk, dolap molap” gibi…
Konuşurken çoğu zaman kelimelerin yazılışlarını düşünmüyoruz. Ancak iş yazmaya gelince durup bir düşünmemiz gerekiyor. Günlük hayatta belki çok önemsemiyoruz ancak peki ya sonrası? Dil bilgisi kurallarını bilmek ve Türkçemizi güzel yazıp konuşmak dilimizin geleceği için dikkat etmemiz gereken önemli hususlar. En çok hata yaptığımız kelimeler nelerdir? Doğru ve yanlış yazılışlarıyla karşılaştıralım.
| eksoz, egzost | egzoz |
| Gurup | Grup |
| Türkçe’miz | Türkçemiz |
| Bu gün | Bugün |
| Burda | Burada |
| Birşey | Bir şey |
| Bir kaç | Birkaç |
| Bire bir | Birebir |
| Bir çok | Birçok |
| Ankara’lı | Ankaralı |
| Raslantı | Rastlantı |
| Yalnış | Yanlış |
| Yanlız | Yalnız |
| Aferim | Aferin |
| Ardarda | Art arda |
| Arasıra | Ara sıra |
| Vejeteryan | Vejetaryen |
| Tastik | Tasdik |
| Sezeryen | Sezaryen |
| Osmanlıca | Osmanlı Türkçesi |
| Dinazor | Dinozor |
Yabancı dil öğrenmek ve konuşmak hiç kuşkusuz mükemmel! Ancak başka bir dili öğrenirken kendi dilimizi köreltmek neden? Hem de bu kadar köklü ve zengin bir dile sahipken! Dilimiz bizim her şeyimiz ve geleceğimiz. Onu korumak da bizim görevimiz. Peki Türkçe karşılığı varken yabancı dilden alıntı yaparak hangi sözcükleri kullanıyoruz? Hem de hiç ihtiyacımız yokken…
| Start Almak | Başlamak |
| Center | Merkez |
| Relax olmak | Rahatlamak |
| e-posta | |
| Komunikasyon | İletişim |
| Cv | Özgeçmiş |
| Okey | Tamam |
| Trend | Eğilim |
| Spontane | Kendiliğinden |
| Link | Bağlantı |
| Exit | Çıkış |
| Check Etmek | Kontrol Etmek |
| Feedback | Geribildirim |
| Full – time | Tam Gün |
| Koordinasyon | Eşgüdüm |
| Absurt | Saçma |
| Adapte Olmak | Uyum Sağlamak |
| Laptop | Diz üstü Bilgisayar |
| Provoke etmek | Kışkırtmak |
| Jenerasyon | Nesil, Kuşak |
| Objektif | Nesnel, Tarafsız |
| deklare etmek | Bildirmek |
Tüm bunların yanında sesçe birbirlerine yakın sözcüklerin karıştırılmasından doğan yanlışlar var. Bu kelimeler birbirlerinden tamamen farklı anlamlara sahipler ve yanlış kullanımlarında istemediğimiz ifadelerde bulunabiliriz.
| Mahsur: Kuşatılmış | Mahzur: Engel |
|
Mütehassıs: Uzman |
Mütehassis: Duygulu |
| Mütevazı: Alçak Gönüllü | Mütevâzî: Paralel |
| Porte: Bir işin genişlik ve önem derecesi | Portre: İnsan resmi |
| Rekâbet: Binme | Rekabet: Rakiplik |
| Yönetmelik: “Yönetmen”lik mesleği | Yönetmelik: Tüzük |
| Vâris: Mirasçı | Varis: Toplardamar genişlemesi |
Olabildiğince önemli noktalara değinerek yaptığımız hataları ele aldık ve Türkçe karşılığı olan kelimeleri inceledik. Lütfen kafamıza takılan kelimeleri ”check” etmeyelim. TDK’yı açıp kontrol edelim. Bu sayede doğrusunu öğrenecek, dilimiz gereksiz yabancı kelimelerden arınacak ve biz de dilimizin zenginliğini bir kez daha görmüş olacağız.
