“Dil, suçları çözebilir ve önleyebilir. Harfler, sözcükler, yazım hataları, dipnotlar, elektronik postalar ve sosyal medya gönderileri, bunlardan biri veya birkaçı bile bir davayı çözmeye yardımcı olabilir.”
Robert Leonard
Adlî dil bilimi veya adli dilbilim, bir suç veya hukuki uyuşmazlık konusunda maddi gerçeğe ulaşılması amacıyla dilsel verilerin incelenmesini içeren, uygulamalı dilbilimin disiplinlerarası bir sahası.
Ağız yapısı, konuşma bozuklukları, lehçe, ağız, şive, kavşak, durak, diş yitimi sonucu sesletimde oluşan hatalar, konuşma stili, jargon ya da argo, kekeleme, afazi gibi hastalıklar, patolojik rahatsızlıklar, protez kullanımı, konuşma hataları, duraksamalar gibi dilsel özellikler ile perde istatistikleri, kısa zaman enerjisi, sözcüğün uzun dönem güç spektrumu, konuşma oranı, fonem ve susma (sessizlik) süreçleri, formant oranları ve glottal (gırtlaksal) dalga formlarının şeklinin incelenmesi için adli fonetik uzmanları, ayrıca söylem ve metin çözümlemesi, dil bilgisi, söz dizimi, anlam bilimi, ruh dil bilimi, toplum dil bilimi ve bunun gibi incelemelerle yazar veya konuşmacı tespiti için adli dilbilim uzmanlarının yaptıkları çalışmalar bu alanın konusudur.
90’lı yıllarla beraber yaygınlaşan dilbilimin bu alt alanı sözel ya da yazılı bir iletiyi aktaran kişinin tarzı, niyeti ya da duygu durumundaki ayırıcı özellikler ve örüntüleri çözümlemek amacıyla dili incelemekte. Özellikle son yıllarda birçok davanın çözülmesinde adli dilbilimcilerin doğrudan bir rolü olduğu görülüyor.
Adli dilbilimin yaygın olmadığı dönemlerde el yazısı (grafoloji) analizlerinden yararlanılıyordu. Şimdiyse şantaj mektupları ya da sahte intihar mektuplarının yanı sıra, kısa mesajlar, elektronik postalar ve sosyal medyadaki gönderiler gibi iletişimin daha çağdaş formları da analiz edilebiliniyor. Sahte hesaplar, başkasının hesabına yapılan yasadışı erişimler ve ele geçirilen telefon hattı bile adli dilbilim sayesinde çözümlenebiliyor.
Polisle iş birliği yapabilen ve hatta mahkemelerde bilirkişi olarak yer alabilen adli dilbilimciler, psikoloji, kimya, matematik gibi diğer disiplinlerden ve teknolojiden sıkça yararlanıyor. Adli bir suçun delili yazılı bir metin değilse sinyal analizi, konuşmacı tanıma/tanımlama, kayıt iyileştirme ve kayıt güvenirliği gibi konuları da inceleyen alan “adli sesbilim” olarak adlandırılıyor.
Adli dilbilimciler, genel itibariyle ilgili kişinin geçmişteki genel üslubuna göre ilgili delilin ona ait olup olmadığını saptıyor. Adli dilbilimciler şüpheli bir kaynağın cinsiyetini, yaşını, etnik kökenini, ırkını, eğitim seviyesini, sosyal statüsünü ve hatta dini inanışını bile dil kullanımına bakarak belirleyebiliyor.
“İnsanlar aygıtları manipüle etmede başarılı olabilir. Ancak başka bir kişinin kılığına bürünürken onun doğal davranışları ve kendine özgü tarzını taklit etmek olanaksızdır”
Robert Leonard
Derleme:
Çağdaş Varol
Kaynakça:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Adl%C3%AE_dil_bilimi
http://haber.sol.org.tr/bilim/adli-dilbilim-dedektifleri-163149
Maya Kaufmann, 6 August, 2015, CBSNEWS, “Language Detectives Make The Web Less Anonymous”
https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_A._Leonard
http://www.adlibilimler.net/content/t%C3%BCm-y%C3%B6nleriyle-adli-dilbilim-uygulamalar%C4%B1
http://www.adlibilimler.net/content/adli-ses-ve-konu%C5%9Fma-incelemeleri
Fotoğraf kaynağı: http://notesgoogle.com/what-everyone-must-know-about-what-is-forensiclinguistics/
