Aslında sözlü ve yazılı çeviri, dil bilimsel açısından birbirine oldukça yakın olmalarına rağmen aynı kişiler tarafından sıkça icra edildikleri söylenemez. Gerektirdikleri beceri, eğitim, yetenek ve hatta dil bilgisi gibi faktörler arasındaki farklılık öyle ince bir çizgi ki ikisini de profesyonel olarak yapabilen çok az insan var.
Görünürde, ikisi arasındaki fark gayet ortada: biri çeviri eylemini sözlü olarak gerçekleştirirken diğeri yazılı bir metni çeviriyor. En büyük ortak noktaları ise alanları farklı olsa da ikisinin de bir dilden çok daha fazlasını bilmeleri ve bunu aşkla yapmaları.
Çift dilli olarak yetişmiş bireylerin bile kendilerini iki dilde de nadiren aynı ölçüde ifade edebildiklerini düşünürsek, işinde son derece başarılı tercümanların da mesleğe başlar başlamaz iki dili de çok iyi kullanmaları beklenemez. Bunun bilincinde olan çevirmenler de çoğunlukla ana diline çevireceği metinler üzerinde çalışır.
Ancak sözlü çevirmen, sözlük ya da başka bir kaynak kullanmadan iki dildeki nüansa da hakim olmalı ve çeviriyi akıcı bir şekilde yapabilmelidir. Sözlü çevirmenler, özellikle de eş zamanlı (Simültane) çeviriler için sıra dışı bir dinleme yeteneğine sahiptir. Eş zamanlı çevirmenlerin, aynı anda hem konuşmacının o an söylediklerini aklında tutması hem de 5-10 saniye önce söylediklerini hedef dile doğru ve özellikle önemli noktaları atlamayacak bir şekilde eksiksiz aktarması gerekir. Bir sözlü çevirmen aynı zamanda deyimler, atasözleri ve kültürel söz öbeklerini de hedef kitlenin anlayacağı şekilde aktarabilecek hitap yeteneğine de sahip olmalıdır.
Bir Sözlü Çevirmende Ne Gibi Nitelikler Olmalı?
Tıpkı yazılı çevirmen gibi sözlü çevirmen de müthiş bir yorumlama gücüne sahiptir. Sözlü çevirmen konuşmacıyı dinler, konuşmada ne anlatılmak istendiğini kavrar ve hedef dilin inceliklerini kullanarak konuşmacının mesajlarını dinleyiciye iletir. Tabii, burada anlatılmak istenen konuyla ilgili –mümkünse- ön hazırlık yapmak, konuya zaten hakimse artalan bilgisini kullanmak, bunun için de güncel gelişmeleri her zaman yakından takip etmek çok önemlidir. Aksi takdirde çevirmen, bir metnin ya da konuşmanın ana fikrini anlamazsa bunu tam olarak çeviremez ve hatta bazı durumlarda istemeden de olsa yanlış anlaşılmaya sebep olabilir.
‘’Hallederiz, ne olacak’’ deyip geçmeyin: Az önce de söylediğim gibi, özellikle sözlü çevirmenlerin sadece yaşadığı ülke değil dünya gündeminde neler olup bittiğini yakından takip etmesi çok önemlidir. Üstelik bunu yaparken sadece ilgisini çeken şeyleri değil, birçok alanla ilgili haberleri, olayları vs. takip etmelidir. Yelpaze ne kadar geniş olursa, ileride bundan göreceği fayda da o kadar geniş olacaktır. Örnek vermek gerekirse bir konuşma sırasında, uzun süredir konferans tercümanlığı yapan ve işinde uzman olan bir kişi, çeviri yaptığı sırada konunun başka bir ülkede düzenlenen satranç turnuvasına geldiğini ve kendisinin o turnuvadan haberdar olduğu için zor durumda kalmadığını anlatmıştı. Sonuçta konuşma anlık ve akıcı bir eylem ve o anı geri alma ya da daha sonra tekrar üzerinde düşünme gibi bir ihtimal söz konusu değil. Bu yüzden mümkün olduğunca çok şey öğrenmekte fayda var. O halde sözlü çeviri yaparken nelere dikkat edilmeli ve iyi bir çevirmen olabilmek için neler yapılmalı, bunlara bir göz atalım:
Çevirisi yapılacak konu hakkında genel bir bilgiye sahip olmak her zaman iyidir. Size çok büyük şeyler kazandıracağından emin olabilirsiniz. İlk olarak işi kabul etmeden önce eğer belirtilmemişse hangi konuda çeviri yapılacağını öğrenmek. Bunu yaparak, hiç aşina olmadığınız bir konuda araştırma yapıp genel hatlarını kavrayabilir, bildiğiniz bir konu ise detaylarını inceleme fırsatını bulabilirsiniz. Bu da çeviri esnasında sizin için oldukça yararlı olur. Düşünceleri ve ana mesajları anlaşılır ve akıcı bir şekilde aktarmak adına iki kültür arasındaki benzerliklerin ve farklılıkların bilincinde olmak, iki dilde de oldukça geniş bir kelime haznesine sahip olmak, özellikle ardıl çeviri için not alma becerilerini geliştirmek, ve son olarak eş zamanlı çeviri için de en az 2-3 yıllık bir kabin deneyimine sahip olmak çeviri dünyasında önemli bir yere gelmenizin yanı sıra kendinizi fazlasıyla geliştirmenizi sağlar.
