Akademik yayında kullanılan birçok metin türü çıkıyor karşımıza. Basım şekillerine ve sunuluşlarına göre tez, bildiri, poster, bilimsel makale olarak ayrılırlar. Lisans, yüksek lisans ve doktora yapan kişiler kariyerlerinde yükselmek ve çalışmalarını dünyaya duyurmak amacıyla çeviriye ihtiyaç duyar. Bu sebeple akademik çeviriye başvurulmaktadır. Ayrıca bilimin dünyaya yayılması da çeviriyle mümkün olduğu için akademik çeviri yadsınamaz bir öneme sahiptir.
Çevirirken…
Her alanın bir çeviri stratejisi olduğu gibi akademik metinler de diğer alanlardan farklı özellikler taşımaktadır. Hatta bu alandaki bilimsel makalelerin de çok geniş bir yelpazesi vardır: tıp alanında yazılmış metinlerden sosyal bilimlerin altında yer alan çeviribilim alanında yazılmış metinlere kadar. Bu yüzden, akademik metinler ne kadar evrensel olsa da birbirlerinden oldukça farklı olabilir.
Metinlerin amacı ve içeriklerinin taşıdığı önem bu metinleri çevirirken ne kadar dikkat etmemiz gerektiğini vurgular, çünkü hizmet ettikleri amaç sandığımızdan daha büyük olabilir. Bu yüzden hatasız olma zorunlulukları vardır. Tıbbi bir akademik metni ele aldığımızda hata payı bırakılması dahi düşünülemez. Gözden kaçırılan bir hatanın insanların canına mal olabileceği gerçeği çeviri işleminin ciddiyetini bize tekrar hatırlatır.
Akademik metinlerdeki dil kullanımı günlük dilden oldukça uzaktır. Çünkü cümle yapısı, kelimeler ve terimler o alana aittir. Her alanın belirli bir terminolojisi olması çevirmeni sözlük kullanmaya iterken bu durum çevirinin yavaşlamasına sebep olabilir. Ayrıca alanlar arasındaki farklılık, metinde kullanılan dilin de kendine özgü olmasını gerektirir. Bilimsel makaleler genellikle kişisel fikir, duygu ve düşüncelerden uzaktır. Bu uzaklık en çok tıp, hukuk, bilimsel ve teknik alanlarında görülse de örneğin sosyal bilimler alanı kişisel fikirler içerebilmektedir. Çeviri sürecinde bu ayrımı iyi kavrayabilmek ve içerikleri buna uygun aktarabilmek büyük bir öneme sahiptir.
Kaliteli bir çeviri için metin anlatım bozukluklarından uzak, akıcı bir şekilde çevrilmelidir. Okuyucu tarafından kolayca anlaşılabilir olması oldukça önemlidir.
Terimlerin bağlama uygun kullanıldığından emin olunmalıdır. Akademik metinlerin formatı gereği bölümlerin hedef dile sırasına uygun ve doğru şekilde aktarılması gerekir: başlık, özet, anahtar kelimeler, giriş, metodoloji, bulgular, tartışma, sonuç, kaynakça. Çeviri sürecinde hataya yer vermemek adına metnin kaynak dilini anadili olarak bilen bir editöre danışılabilir. Ayrıca çevirmen ikilemde kaldığında veya tam olarak anlaşılamayan bir şey ile karşılaştığında akademik metnin yazarı ile irtibata geçebilir.
Çevirmende olması gereken özellikler
Her çevirmende olması gereken özelliklerin dışında, özellikle akademik çevirinin alanda uzman bir çevirmen tarafından yapılması gerekmektedir. Çok fazla terminoloji barındırdığından çevirmen terimleri bağlamına uygun şekilde kullanabilme yetisine sahip olmalıdır. Her çevirmenin çeviri yaptığı alanda bilgi sahibi olması gerekir, fakat işin bahsettiğimiz ciddiyetini göz önünde bulundurursak detaylı bilgi birikimi ve uzmanlık şarttır. Dili akıcı bir şekilde kullanmak ve iki dili de anadili seviyesinde bilmek temel gerekliliklerdir.
