Çeviri Derneği tarafından düzenlenen “Edebiyat ve düşünce metinlerinde sansür” konulu panel için 15:00’da Tüyap’taydım. En çok şaşırdığım ve mutlu olduğum konu panelin yapılacağı salonun önündeki kalabalık oldu. Uzun zamandır çok fazla etkinlik yapılmadığı için özellikle genç çevirmen adaylarının bilgiye aç olduklarını ve özellikle böyle bir konuda, böyle bir fırsatı kaçırmayacaklarını tahmin ediyordum ama şehir dışından, fakültelerden, çeviri işletmelerinden ve bu konuda bilgilenmek isteyen birçok çevirmenden de katılım olduğunu gördüğümde çok mutlu oldum.
1 saatlik bir vaktimiz olduğu için panel Yıldız Teknik Üniversitesi’de Öğretim Üyesi Sn. Ayşe Banu Karadağ’ın yöneticiliğinde hızlı başladı. Öncelikle Abdülhamit döneminden beri yazar ve çevirmenlere uygulanan sansür konusunda bir özet bilgilendirme yapan Karadağ, “çeşme başında dua okuyan adam” resminin sansürlenmesi ile ilgili anlattığı vaka ile hepimizin yüzyıllar öncesinde bile sansürün boyutlarını ve anlamsızlığını kavramamıza yardımcı oldu.
Konuşmacılardan ilk sözü, çevirmen Süha Sertabiboğlu aldı. Burroughs’un Yumuşak Makine kitabının çevirisi ile 3 aydan 6 yıla hapis cezası ile yargılanan Sertabiboğlu( aynı zamanda Patlamış Bilet – William S. Burroughs, Çöl İmparatorluğu – David Ball, Call Me By Your Name – Andre Aciman, Çalışmanın Mutluluğu Ve Sıkıntısı – Alain De Botton, Yerel Renkler-Kabul Edilmiş Dualar – Truman Capote, Kraliçe Kitap Okursa – Alan Bennett, Gezginin Oteli – Cees Nooteboom, Gazete Yazıları – Karl Marx, Çat! – Nick Hornby, İyi Alman – Joseph Kanon, Modernite Ve Holocaust – Zygmunt Bauman, Gizli Ajan – Joseph Conrad, Papanın Gergedanı – Lawrence Norfolk, Zaman Tüneli: Denemeler Ve Notlar – John Fowles, Skinny Legs And All-Half Asleep İn Frog Pajamas – Tom Robbins, Düş Söylemleri – Pierre Sorlin, Cocaine Nights -Cennete Bir Koşu – J. G. Ballard, Dune’un Kafirleri ve Dune’un İmparator Tanrısı – Frank Herbert, Gözün Vicdanı Kentin Tasarımı Ve Toplumsal Yaşam – Richard Sennett, Lila Ahlakın Sorgulanması, Zen Ve Motosiklet Bakım Sanatı – Robert M. Pirsig, Hayatın Değeri Tıp Etiğine Giriş – John Harris, Baştan Çıkarıcının Günlüğü – Soren Kierkegaard, Çekirge Oyun, Yaşam Ve Ütopya – Bernard Suits, Sağlığın Gaspı – İvan İllich eserlerinin de çevirmenidir) yargı sürecinde “müstehcenlik konusuyla alay eden bir kitabın “müstehcenlik” başlığı altında yargılanmasındaki ironiyi, deneysel edebiyat türündeki bu eserin mahkeme tarafından neden edebi eser sayılmadığını, çevirmenin kitapta yazılanları çevirirken neden sansür uygulamaması gerektiğini detaylıca anlattı. Daha sonra söz alan ve daha çok “Bir Noel Şarkısı”, Charles Dickens- Bordo-Siyah Klasikler, “Aşktan Konuşurken Aslında Ne Hakkında Konuşuruz” öykü çevirisi, Raymond Carver- Aşk Öyküleri Seçkisi, “Küçük Günışığı” öykü çevirisi, En Güzel Çocuk Öyküleri Seçkisi , 9. İstanbul Bienali yayını 2YILDA1 gazetesi, çeşitli makale ve röportaj çevirileri ile tanıdığımız ve öğretim görevlisi olarak bir çok yayını bulunan Meral Camcı, çeviri sürecindeki doğal sansürden bahsetti. “Sansür düşüncesi taşımasa bile bir çevirmenin kendi norm ve fikirleri gereğince esere uyguladığı otosansür hakkında bilgilenmiş olduk. Daha sonra “ürün” aşamasına kadar editör, yayıncı ve diğer kişilerin uyguladığı istemli ve istemsiz sansürün yolunu izledik. Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi İngilizce Mütercim Tercümanlık bölümü öğretmenlerinden İrem Üstünsöz, üçüncü sırada söz aldı. Özellikle tez konusu “Çeviri Sansürü” olduğu için dinleyiciler için çok aydınlatıcı bir konuşma oldu. Tarih boyunca çevirmenlerin uğradığı sansürlerden tutun da ülkemizde ( başka hiçbir ülkede kesinlikle rastlanmayan bir şekilde) içeriği sakıncalı bulunan kitapların yazarları ile birlikte çevirmenlerinin de yargılandığı, yazarın yargılanamadığı durumlarda kanunun fail bulma zorunluluğu öne sürülerek çevirmenin ceza aldığını belirtti. Bu kanunun da yine bir çevirmen olan milletvekilinin önerisi ile kanunlaştığını öğrendiğimizde de gerçekten çok şaşırdık. Çeviribilim sitesindeki çalışmalarıyla tanıdığımız kadar, çevirmen ve şair kimliğiyle de öne çıkan Sabri Gürses ise çevirmenin kitabı çevirirken kullanacağı dile, tarza ve sansür uygulayıp uygulamayacağına da kendisinin karar vermesi gerektiğini, aksi takdirde çevirmenin çevirme sürecine de sansür uygulanacağını belirtti. Konuyu bu açıdan hiç düşünmemiştim açıkçası. Örneğin, bir küfürü hangi dozda çevireceğimize biraz da biz karar vermiyor muyuz? Tabii ki mutlaka çevirmenin notu ile çevirmen tarafından sansür uygulandığının belirtilmesi gerektiğinin altı çizildi.
İkinci bölümde ise vakit darlığından dolayı tüm konuşmacılar konuşmalarının önemli yerlerini vurguladılar ve 2-3 soru alınıp paneli sonuçlandırdık.
Daha sonra Çeviri Derneği’nin Tüyap standını ziyaret ettim. Genç çevirmenlerin çoğu “aday çevirmen” olarak derneğe kaydoldu. Mesleki örgütlenmenin önemi hakkında ve çeviri sektörü hakkında Sn Elif Ertan, Sn Dilek Yazıcı ve Sn Levent Dede ve ben ( Senem Kobya) uzun sohbetler ettik ve standa uğrayan kişilere çeviri hakkında bilgi verdik.
Bu güzel ve çevirinin geleceği açısından ümit verici gün için Çeviri Derneği’ne ve katkıda bulunan herkese teşekkür ederim.
Dijital Tercüme adına Senem Kobya
