18 Ağustos 2021’de Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ile düzenlenen ortak basın toplantısında ortaya çıkan bir çeviri hatası herkesin dikkatini çekti. Çevirmen, Etiyopya Başbakanı’nın “… note that from the great reformist and charismatic leader Mustafa Kemal Atatürk…” cümlesini çevirirken Mustafa Kemal Atatürk’ün adını aktarmadı. Uzun bir cümlenin içerisinde yer alan her ögenin çevrilmesi ancak Mustafa Kemal Atatürk’ün adının es geçilmesi akıllarda soru işareti bıraktı. Bunun sonucunda, çevirmenin Mustafa Kemal Atatürk’ün adını kasıtlı olarak aktarmadığı yönünde çeşitli spekülasyonlar öne sürüldü.
İlgili çevirmenin de üyesi olduğu TKTD (Türkiye Konferans Tercümanları Derneği) konuyla ilgili şu açıklamayı yaptı: “Bu olay özelinde aldığımız bilgilere göre, Türkiye’de konferans çevirmenliği mesleğini temsil eden ilk ve tek meslek örgütü olan derneğimizin de üyesi olan ve kurumda kadrolu olarak çalışmayan meslektaşımız önünde konuşmacının elindeki metin olmaksızın o anki koşullar altında elinden gelen en iyi şekilde mesleğini icra etmeye çalışmıştır. Anlık performansa dayalı mesleklerin tamamında olduğu gibi en yetkin ve deneyimli meslek erbaplarının dahi insani hata payı her zaman bulunmaktadır. Görüşmemizden meslektaşımızın farkında olmadan, söylediğini sanarak ilgili kısmı atladığını anlıyoruz. Dolayısıyla bu olayın sansür veya kasıtlı olarak içeriği eksiltme/değiştirme ile ilgisi yoktur. İstemeden gerçekleşen bu durumdan ve haksız saldırılardan ötürü meslektaşımız da büyük üzüntü duymaktadır. Bu talihsiz olayı yaşayan meslektaşımıza geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz.”
TKTD’nin konferans çevirmenleri için belirlediği ilkeler arasında tarafsızlık, ilke ve etiklere tabii kalmak gibi kesin kurallar var. Bu ilkelere göre:
Konferans çevirmeni, felsefi, siyasi, dini ve diğer konulardaki kişisel inançlarıyla örtüşmese dahi çevirdiği metnin içeriğini tam ve eksiksiz bir şekilde aktarır.
Konferans tercümanları her şartta duyduklarını tercüme ederler. Kasıtlı olarak yanlı ya da eksik/fazla tercümeye zorlanmaları halinde, kendileri için hiçbir müeyyide doğurmaksızın, çalışmayı reddederler.
İlke ve değerlerine bağlı bir çevirmen için oldukça yıpratıcı olduğunu tahmin ettiğimiz bu olaydan, konferans çevirmenliğinin ne denli zor olduğunu ve hata kabul etmeyen bir meslek olduğu sonucunu çıkarıyoruz.
Ayrıca konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Konferans Tercümanı Sn. Yiğit Bener de “Çevirmen Toksik Ortam Kurbanı” yazısında şunları dile getirdi: …“Bu konuda ilk söylenmesi gereken şey, bu hatanın kolayca geçiştirilecek “sıradan” bir mesele olmadığıdır. Sonuçları ortada! Bu kadar kutuplaşmış bir toplumda, milyonlarca insanın sinir uçlarına dokunacak derecede çok özel bir sembol olan Mustafa Kemal Atatürk isminin çeviride atlanması “basit” bir iş kazası değildir. Üzerinde durulması gereken, ikna edici şekilde açıklanmaya muhtaç, vahim sonuçlar doğurmuş bir mesleki hatadır. Hatta üniversitede örnek vaka olarak ele alınacak niteliktedir.”…
…”O halde ne olmuş olabilir? O “an” tam olarak ne yaşandığını her zaman çevirmenin kendisi bile anlamayabilir, çünkü saniyeler içinde çeşitli düzeylerde kararlar verilerek yapılan son derece karmaşık ve zor bir işten söz ediyoruz.”…
…”Saniyeden az bir sürede yaşanan bir teknik sorun nedeniyle (örneğin mikrofonun ya da kulaklığın cızırdaması) çevirmen söyleneni iyi duymamış olabilir. Bir an için dikkati dağılmış olabilir (cep telefonunu açık bıraktıysa mesaj gelmiş olabilir, kabinin önünden biri geçmiş olabilir, kabinde birlikte çalıştığı meslektaşı gürültü çıkarmış olabilir, o sırada şuursuz bir izleyici ya da görevli kabine dalmış olabilir, vb.) ve o sırada ne duyduğundan emin olamayabilir.”…
Yiğit Bener’in açıklamasının tamamına
https://www.gazeteduvar.com.tr/cevirmen-toksik-ortam-kurbani-haber-1532459
linkinden ulaşabilirsiniz.
Son olarak, TKTD’nin yayımladığı “Türkiye Konferans Tercümanları Derneği
Genel Çalışma Koşulları Ve Sorumlulukları” ve “Değerlerimiz” başlıklı yazıları TKTD’nin internet sayfasından inceleyebilirsiniz.
