Bin yıllardır var olan çevirmenlik mesleği, bu süreç boyunca sürekli değişime uğramış fakat en büyük değişimi son 50 yıl içerisinde yaşamıştır. 1950’li yıllardan bu yana, bilgisayar teknolojisinin olağanüstü hızlı gelişimiyle beraber tüm sektörler bu gelişimden etkilenmiş, en büyük yararı sağlayan sektörlerden biri de çeviri sektörü olmuştur.
Bu etkileşimin en büyük iki getirisi makine çevirisi ve bilgisayar destekli çeviri olmuştur. Günümüzde biz çevirmenlerin artık normu haline gelmiş bu iki teknolojik gelişim sektörde müthiş bir kolaylığa fakat aynı zamanda da korkuya yol açmıştır. Bu bahsedilen korku hala tüm çevirmenlerin aklının köşesinde durmaktadır: “Bir gün gerçekten de makineler mesleğimizi elimizden alacak mı?”
Bu sorunun cevabını gelecek yazılarda konuşmayı düşünerek, bu yazıda negatiften uzaklaşıp daha çok pozitife odaklanmakta yarar var.
Teknoloji ve çeviri sektörünün etkileşiminin en müthiş getirisi olan bilgisayar destekli çeviri (BDÇ), makine çevirisinden çok ayrı bir noktada yer almaktadır. İsminden de anlaşılacağı gibi çeviriyi yapan bilgisayar değildir; bu noktada bilgisayar, çevirmenin işini kolaylaştırmakla görevlidir. Bu BDÇ araçlarının sayısız özelliği bulunmakla beraber, örnek vermek gerekirse, terminoloji veritabanlarından bulut tabanlı içeriklere; onlarca dosya uzantısı desteğinden çeviri belleğine kadar geniş bir yelpazede hizmet vermektedir.
Her çevirmenin kullandığı yöntem farklı olsa da hepimiz en az bir kere Trados, MemoQ gibi program isimlerini duymuş veya kullanmış, basit de olsa bir çeviri belleği hazırlamış ya da en kötü “Bu Word’den daha iyi bir seçenek yok mu yahu!?” sorusunu kendimize birden fazla kez sormuşuzdur. Özellikle yakın senelerde öğrencilik yapmış olan (ya da hala öğrenci olan) çoğu meslektaşımızın en küçük ayrıntısına kadar bildiği ve kullandığı bu BDÇ araçları sürekli dönüp sözlüğe bakma zorunluluğunu ortadan kaldırıp, çeviride kaldığınız yeri unutmamanızı sağlayıp, çevrimiçi veya çevrimdışı olarak istediğiniz yerde çeviri yapmaya olanak verip, siz üzerine uğraşmasanız bile önceki çevirilerinizden örnekler çıkartıp, daha sayamayacağım özelliklerle birlikte çeviri işinizi tamamen kolaylaştırmakta.
2013 senesinde, ProZ tarafından yapılan bir araştırma, piyasadaki BDÇ araçları ve kullanıcıların tercihleri üzerine bir nevi ışık tutmuştur. Bu araştırma, en az beş senedir profesyonel olarak tam zamanlı 3000 ayrı çevirmenle yapılmış ve bir uçurumu ortaya çıkarmıştır.
Yukarıdaki tabloda göründüğü gibi yukarıda da bahsettiğim Trados %72’lik bir pazar payı ile piyasanın bir nevi devi. İkinci sırada gelen Wordfast, %32’lik bir pazar payı ile ise aradaki uçurumu gözler önüne sermekte. Bahsi geçen 3000 çevirmene kendi tercihleri sorulduğunda ise Trados %36’lık bir tercih alırken, MemoQ hemen arkasında %11,9’luk bir pay elde etmiştir.
Bu tablodan en iyi anladığımız şey, piyasada bir BDÇ programı bolluğu olduğu. Fakat bu iyi bir şey çünkü her biri ayrı bir özelliğe odaklanarak farklı deneyimler sunmakta ve farklı kullanıcı demografilerine hitap etmekte. (Tabloda görünen grafiklerin en iyi programı ya da en tercih edilen programı göstermediğine dikkat çekmek isterim.) Size en yararlı olacağını düşündüğünüz ve cebinize en uygun programa ilerlemek, ayrıca çeviri projelerinizin büyüklüğüne göre de bu kararı vermek sizin için en iyi seçim olacaktır.
Şu ana kadar bahsettiğimiz BDÇ araçları ve programları çeviri projelerinde günümüzde bile müthiş kolaylık, verimlilik, tutarlılık ve güvenilirlik sağlarken gelecekte bizi nelerin beklediği sorusu, merak uyandıran bir soru. Geçtiğimiz senelerde bilgisayarınıza yükleyebildiğiniz programlar olmaktan çıkıp sadece tarayıcı üzerinden erişilebilir hale gelmiş olan BDÇ araçları, son zamanlarda akıllı cihazlarımıza da entegre olmaya başladı. Şu an istediğiniz bir akıllı cihaz üzerinden ulaşabileceğiniz bir BDÇ aracı bulmanız çok muhtemel.
Fakat şu an neredeyse tamamiyle yazılı çeviride kullanılan BDÇ araçlarının gelecekte sözlü çeviriyi destekleyecek hale gelmesi, anlık olarak veri aktarımı sağlaması da gerçekleşebilecek bir ihtimal. Basit ses komutlarıyla erişilebilecek veya kullanılabilecek programlar veya araçlar, özellikle ülkemizin çok geri kaldığı sözlü çeviri teknolojileri alanında müthiş bir ilerlemeye yol açacaktır.
Binlerce yıl sözlü, yazılı veya betimleyici alanların dışına çok çıkamamış çeviri mesleğinin ve sektörünün son 50 senedeki, hatta son 10 senedeki gelişimini düşündüğümüzde, gelecek senenin bile karşımıza nelerle geleceği, şu an norm olarak kabul ettiğimiz uygulamaların ve tekniklerin gelecekte nelere dönüşeceği meçhul. Tek diyebileceğimiz şey şu:
Teknoloji ve çevirinin ahenkli dansı devam ettikçe, biz çevirmenler olarak gözümüzü her gün daha farklı bir dünyaya açacağız.
Kaynakça:
FutureTrans
Vertaalt – CAT or SAT?
Middlebury Institute – Future of CAT Tools
