“Kaliteli çeviri nasıl olur? Kaliteli çevirinin standardı nedir? Çevirinin standardı mı olur? Benim çevirilerim de kaliteli mi?” gibi sorular aklında uçuşmaya başladıysa… Let’s start!
Eğer bir çeviri bölümü öğrencisiysen ya da bu alanla ilgili çalışacaksan er ya da geç çeviride kalite konusu karşına çıkacaktır. Kalite eşittir ISO. O zaman önce ISO neymiş ve ne işe yarıyormuş ona bakalım.
ISO nedir?
1947 yılında kurulmuş olan ISO (Uluslararası Standartlar Organizasyonu) Türkiye’deki TSE (Türk Standartları Enstitüsü) gibi, 138 ülkenin ulusal standart hazırlama kuruluşunu kendi bünyesinde toplayan sivil bir federasyondur. ISO’nun amacı, tüm dünyada standartlaşmayı teşvik ederek ürün ve hizmetlerin uluslararası dolaşımını sağlamaktır. ISO bünyesinde her ülkeyi bir kurum temsil ediyor. Türkiye’yi ISO’da Türk Standartları Enstitüsü (TSE) temsil ediyor.
Hazır ISO’dan bahsetmişken bir de yönetim sistemlerinin ne olduğuna bakalım.
Yönetim Sistemleri nedir?
Yönetim Sistemleri kuruluşlara dünya standartlarına uygun, karmaşadan uzak, düzenli bir yönetim anlayışı kazandırmak için oluşturulan sistemlerdir. Örneğin, bir çeviri bürosunun yönetim sistemine sahip olması onun hizmet kalitesi, çevirmenlerin yetkinliği ve müşteri memnuniyeti gibi konulara önem verdiği ve bunu dünya standartlarındaki bir belgeyle tescillediği anlamına geliyor.
ISO’yu anladık, yönetim sistemlerini de anladık. Peki günlük hayatta bunlar bizim ne işimize yarayacak?
Çeviri Sektöründe Kalite Standartları
Standartlar, ulusal ve uluslararası arenada ortak bir dildir. Yani Amerika’da, Avrupa’da işler nasıl yürüyorsa Türkiye’de de öyle yürüyecek diyor standartlar.
Bildiğimiz gibi ülkemizde çevirmenlik bir meslek olarak görülmüyordu. Bu durum çeşitli sorunlara yol açmaktaydı. Mesela, bir emlakçı dükkânının bir köşesinde bir masa bir sandalye bir de bilgisayar koyup “Arada bir tercüme bürosu soruyorlar. Senin dilin iyiydi, gel bizim dükkânın başında dur, hem ekmeğini kazanırsın hem de diploma falan çevirirsin.” deyip çeviri ya da çevirmenlikle hiç alakası olmayan birine çeviri yaptırabiliyordu. Allahtan imdadımıza Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) yetişti. 2013 yılında MYK Çevirmen (Seviye 6) standardını yayınladı. Artık her yabancı dil bilen çeviri yapamıyor. Bu standart, çevirmenlik yapabilmek için diploma, sertifika gibi resmi belgelerin gerektiğinin altı çizerek daha nitelikli çevirmenlerin yetişmesinin ve dolayısıyla çevirilerin daha kaliteli olmasının önünü açtı.
Ülkemizde son yıllarda ithalat ve dış ticaretteki artış sebebiyle çeviriye ve çevirmene duyulan ihtiyaç önemli ölçüde arttı. Çevirmen (Seviye 6) standardı çevirmenlik mesleği adına bir mihenk taşı olmasına rağmen kaliteli çevirilere ve yetkin çevirmenlere tam anlamıyla ulaşmak mümkün değildi.
Peki yetkin ya da nitelikli çevirmen ne demek?
Araştırma yapabilme becerisine sahip, hedef ve kaynak dile tam olarak hakim, çeviri etiği olan, çeviri tekniği bilgisi olan, doğru terminoloji kullanabilen, çeviri yapma tutkusu olan, stresi ve zamanı doğru yönetebilen, iş disiplini olan ve merak duygusu hiç bitmeyen çevirmenlere yetkin çevirmen deniyor. Yani çeviri yapmak için sadece dil bilmek yetmiyor…
Şimdi biraz daha işin içine giriyoruz. Hem çevirinin hem de çevirmenin kalitesini düşüren sorunlara ve getirilen çözümlere bakalım.
Sektörle ilgili olmayan kişilerin çeviri bürosu açması, çeviri yetkinliği olmayan kişilerce çevirinin yapılması gibi sorunlar çeviri kalitesinin artmasına engel oluyordu. 2009 yılında yayınlanan EN ISO 15038 standardı; insan ve teknik kaynaklar, kalite ve proje yönetimi, sözleşmeyle belirlenmiş çerçeve ve hizmet yöntemleri kapsamında Çeviri Hizmet Sağlayıcılarının (ÇHS) taşıyacağı gerekleri kapsar. ÇHYS’nin temeli olan bu standarda göre, Çeviri Hizmet Sağlayıcıları yetkin çevirmenlerle çalışmak zorundadır. EN 15038 standardı daha sonra revize edildi ve yerine 2015 yılında yayınlanan ve 2016 yılında TSE tarafından tercümesi yapılan TS EN ISO 17100:2015 Çeviri Hizmetleri Yönetim Sistemi (ÇHYS) standardı geldi. ÇHYS standardı geçerli koşulları yerine getiren kaliteli çeviri hizmetinin verilmesi için gerekli temel süreçler, kaynaklar ve diğer konulara ilişkin gereklilikleri belirtir. ÇHYS’nin öncelik verdiği konu çeviri sürecidir. ÇHYS standardı da EN 15038 standardı gibi ÇHS’lerden yetkin çevirmenlerle çalışmasını ister ancak bunun yanı sıra müşteri geri bildirimlerini değerlendirmek için de bir süreç hazırlamasını ister. Yani öyle kafanıza göre büro açıp, çevirinin kalitesini düşüremezsiniz diyor. (Bu kısım birazcık kafa karıştırıyor ama bir süre sonra alışıyorsun. :)
Tamam, bu standartlara uyduk. Kalite belgemizi aldık. Diğerlerinden ne farkımız olacak?
Tüm bu standartların uygulanmasının ardından Çeviri Hizmet Sağlayıcıları, yetkin çevirmenlerin elinden çıkan, hata oranı çok düşük olan yani “kaliteli çeviri” arayışı içindeki tanınmış firmaların odak noktası haline gelir. Kaliteli hizmet vermek isteyen firmalar kaliteli çeviri hizmeti almayı ister. TS EN ISO 17100:2015 sertifikasına sahip Çeviri Hizmet Sağlayıcıları piyasadaki rakip firmalara karşı itibar sahibi olur ve bunu müşterilerine de hissettirir. Kaliteli çevirinin farkını bilen firmalar ile Çeviri Hizmet Sağlayıcı arasında güven duygusu oluşur. Böylece çevirinin ve çevirmenin kalitesi yükselir.
Vaktini ayırdığın için teşekkürler. :)
KAYNAK
