ÇeviriBlog herkese iyi günler diler!
Profesyonel bir çevirmen, çeviribilim öğrencisi ya da çeviri yapmaya henüz başlamış bir çeviri dünyası heveslisi olmanız, yaptığınız çeviri için verdiğiniz emeği, harcadığınız zamanı ve ortaya gecesi gündüzüne katılmış bir ürün koymuş olmanın mutluluğunu değiştirmiyor. Üzerinde uğraştığımız, saatlerce emek verdiğimiz bir metin için bazen sosyal yaşantımızdan kısıyoruz, bazen de çeviri yapmıyorken bile onu nasıl geliştireceğimize dair yanıtlar arıyoruz. Bu sebeple aslında hepimiz ortak bir soru etrafında buluşuyoruz: İyi bir çeviri için neler yapmalıyız?
Genellikle elimizdeki metnin türüne, diline ve uzunluğuna göre değişkenlik gösteren bazı senaryolar dışında çeviri, temelinde birçok çevirmenin hâlihazırda bilmesi gereken ve hatta yeri geldiğinde dönüp bakmak zorunda kaldığı bazı zorunlulukları barındırıyor. Bununla birlikte çeviri pratiği, süreç boyunca çevirmenin dikkat etmesi gerektiği ve çeviriyi daha iyi kılan birkaç küçük ayrıntıyla işliyor. O halde gelin bu maddelere hep birlikte bakalım.
Kaynak Dili Bilin
Elbette çevirdiği dili bilmeyen kişinin çevirmen olamayacağı inkâr edilemez. Ancak yabancı bir dili sadece konuşuyor olmak da sizi çevirmen yapmaz. Konuştuğunuz yabancı dili tüm hâkimiyetinizle, içerdiği deyimleri, ironileri, argoyu, ‘sokak ağzından kendine has saray diline’ kadar olabildiğince iyi tanımalısınız. O dilde herhangi bir cümle sarf edildiği zaman cümlenin anlamını doğru anlamalısınız. Çünkü çeviri pratiği, bilindiği üzere, kaynak dilden hedef dile aynı anlamın taşındığı bir dönüştürme işidir.
Etrafımızda gördüğümüz kötü çevrilmiş tabela ve afişlerin çevirmenlerinin yerinde olmak istemeyiz elbette. Bu sebeple, hem kaynak hem de hedef dili iyi derecede bilmek ve bu dillere hâkim olmak zorundayız.
Hedef Dili Bilin
Çevirmenlerden, genellikle, kendi anadillerine çeviri yapmaları istenir. Bu sebeple anadilinizi iyi bilin. Anadili Türkçe olan çevirmenlerden örnek verecek olursak, etrafınızda kaç kişi Türkçeyi iyi konuşuyor ya da yazıyor? Kendi konuştuğu dili iyi bilmeyen birinin yaptığı çeviri takdir edersiniz ki pek güvenilir olmayacaktır. Bu yüzden temiz ve anlaşılır bir üslupla yazılmış makaleleri, kitapları okumanız ve anadilinizi iyi konuşan insanları dinlemeniz kendi dilinize hâkim olmanız konusunda size yardımcı olacaktır.
Dilbilgisi, Noktalama ve Cümle Kuruluşuna Dikkat!
Bu iki madde sonrasında ‘’Artık iki dili de konuşup anlamayan gelip çeviri yapmasın bir zahmet!’’ mentalitesinden çıkıp biraz daha dilin teknik kısımlarına inelim. Bilindiği üzere dil insan icadıdır ve sürekli değişip gelişir. Kullanımı ve sahip olduğu bir dizi kurallar onu özel kılar. Bu sebeple dilin içerdiği gramer kurallarını, noktalama işaretlerini ve cümle yapısını doğru kullanmak, iyi inşa edilmiş bir çeviri pratiği gerçekleştirmenize olanak sağlar.
Makine Çevirisine Aşina Olun
Devir değişiyor ve teknoloji hayatımızın her alanına girmeye devam ediyor. Haliyle çeviri dünyası da bundan nasibini alıyor ve son zamanlarda ismini sıkça duyduğumuz ‘’makine çevirisi’’ hayatımızın bir gerçeği olarak karşımıza çıkıyor. MT denince aklımıza ilk olarak Google Translate geliyor olsa da çevirmenler olarak faydalandığımız diğer birçok çeviri programı, aracı ve dijital ortamda çeviri hizmetine yardımcı olan platformlar bulunmakta. CAT-Tools gibi araçlar, uzun haliyle Computer Assisted Translation yani Bilgisayar Destekli Çeviri, ‘insan çevirmenler’ tarafından çeviriyi kolaylaştırmak, hata payını azaltmak, hızlı hizmet vermek gibi amaçlarla kullanılmaktadır.
Araştırın
Her çevirinizde bildiğiniz konuyu çevirme lüksünüz olmadığı için doğru analizle yapılan bir araştırma hayat kurtarır. Elinizdeki metnin gereksinimlerine göre yaptığınız bir araştırma, çeviriniz sırasında daha doğru kararlar almanıza yardımcı olur ve kelime seçimi, özel isim kullanımı gibi noktalarda sorun yaşamazsınız. Araştırma yapmak, kültür farklılığından ortaya çıkan çeviri sorunlarını aşmanızda da size kolaylık sağlayacaktır. Sadece çevirdiğiniz konularda değil; ilginizi çeken çeşitli konularda da okumalar yapmak size uzun sürede fayda sağlar. Bu yüzdendir ki çevirmenler entelektüel birikimi yüksek olan kişilerdir.
İlgili Terminolojiyi Bilin
Terminoloji, belirli bir konuya ait belirli kelimeler ve terim adlarının bir arada bulunduğu kelime dağarcığı anlamına gelmektedir. Çevirdiğiniz metin medikal, hukuk, ekonomi ya da diplomasi alanlarına ait metinlerden biri olabilir ve sizin bu alanlarda kullanılan terminolojiyi iyi bilmeniz gerekmektedir. Bununla birlikte önemli birkaç alanla ilgili kendinize ait sözlük oluşturmanız, çeviri sürecinize oldukça fayda sağlayacaktır.
Açık Olun
Elinizdeki metinde birçok sayısal veri, tarih, özel isim gibi bilgiler bulunabilir. Bu bilgileri hedef dile çevirirken mümkün olduğu kadar açık ve anlaşılır kullanın, doğruluklarından emin olun. Sadece bu bilgiler için de değil, genel olarak kullandığınız üsluba dikkat edin ve metninizi tekrar tekrar okumaktan çekinmeyin. Hata bulmak için okumak ile anlaşılırlığı ve akıcılığı güzelleştirmek için okumak birbirinden farklı şeylerdir, unutmayın!
Cümlelerinizi Sade ve Kaynak Dile Yakın Şekilde Sunun
Ağdalı, günümüzde kimsenin kullanmadığı, oldukça eski ya da teatral kelimelerle kurumsal bir şirketin yılın ilk çeyreğinde hazırladığı finansal analiz raporunu çeviremezsiniz değil mi? Metniniz bu saydıklarımızı kullanma zorunluluğu içeriyorsa söyleyeceğimiz bir şey elbette ki yok. Ancak belirli konularda kullandığınız cümlelerin anlaşılır ve lafı dolandırmadan sunulmasına özen göstermelisiniz.
Yazı Becerilerinizi Geliştirin
Kaynak metni siz çeviriyor olsanız da çevirdiğiniz metni bir noktada yeniden ama başka bir dilde yazdığınızı unutmayın. Kaynak metnin taşıdığı mesajı çeviriniz de içermeli. Dilbilimciler arasında tartışmalı bir konu olsa da ‘hedef dildeki anlamıyla kaynak metinde okununca aynı anlam çıkacakmış gibi’ çevirmelisiniz. Bu yüzden iyi bir üslup geliştirmeli ve hem eğlenmek hem de çeviri dillerinizi zihninizde daha taze tutmak için yazmalısınız.
“Practice Makes Perfect” ya da “İşleyen Demir Işıldar”
Übung macht den Meister.
C’est en forgeant qu’on devient forgeron.
La práctica hace al maestro.
Bizim başlıkta yerelleştirdiğimiz ancak özünde ‘’Pratik mükemmelleştirir.’’ şeklinde çevirebileceğimiz söz çoğu dilde mevcuttur. Bu sebeple olabildiğince çok pratik yapmanın önemini, sürekli yeni metinlere aşinalığı ve disiplinli çevirinin önemini tekrar etmek faydalı olacaktır. İlk yaptığınız çeviri ile son yaptığınız çeviri arasındaki farkın, bol bol pratik yapmak ve yaptığınız işi güncel tutmakla ilgili olduğunu bilin.
Saydığımız maddeler sonrasında umarız ki çeviri süreciniz iyi geçer. O halde, herkese iyi çeviriler!
Kaynaklar
