Çeviri Blog herkese iyi haftalar diler!
Bu haftanın kelimesi; ”haktanır, hakkı kabul eden, hak tanıyan, herkesin hakkını gözeten kişi” anlamındaki ‘hakşinas’.
Kelime ek-kök ilişkisi bakımından Arapça ‘hak’ kelimesi ile Farsça tanıyan anlamındaki ‘şinas’ kelimelerin birleşiminden türetilmiştir.
(ﺣﻖ ﺷﻨﺎﺱ) sıf. ve i. (Arapça ḥaḳḳ “hak” ve Farsça şinās “tanıyan” ile ḥaḳ-şinās)
Menfaatlerinin ve şahsî duygularının etkisi altında kalmadan karşısındakinin hakkını kabul eden, hakka saygı gösteren, herkesin hakkını gözeten (kimse)1 olarak sözlük tanımıyla açıklanır. Bununla birlikte ‘şinas’ son eki, Hint-Avrupa dil ailesinde birçok dilde kullanılmış olmakla birlikte oldukça eski bir tarihe sahiptir.
~ Farsça şinās شناس bilen, tanıyan < Farsça şināχtan, şinās- شناختن, شناس bilmek, tanımak < Orta Farsça şnāχtan, şnās a.a. << Eski Farsça χşnā- a.a. (≈ Avestaca zan-, zainti a.a.≈ Sanskritçe jnā-, jānāti a.a. ) << Hint Avrupa *gnō- a.a.2
Yukarıdaki köken haritasıyla da görebileceğiniz gibi, ‘tanımak, bilmek’ anlamındaki ‘şinas’ kelimesi, önceki yazılarımızda bahsetmiş olduğumuz gno- köküyle ortaktır.
Eski Yunanca gno, İngilizce know ‘bilmek’, can ‘+ebilmek’, Almanca kenen ‘bilmek’, können ‘+ebilmek’.
Eski Farsça şnā- > Fars. şinūdan “bilmek”Ermenice dzanōtծանօթ “bilinen, tanıdık”. • Latince fiil, İngilizce know sözcüğüne paralel bir fonetik evrimle, perfekt kökünde /g-/ önsesini kaybetmiştir.3
3. Ḥaḳ-şinās olanda nice dürlü ḥikmet vardur
4. ʿĀḳıl iseñ gel berü olġıl ḥabībüm Ḥaḳ-şinās
Murâdî Dîvânı, 16. Yy. Gazel, 612
KAYNAKLAR
