Türkçeye Körler alfabesi olarak geçen Braille alfabesi adını 1821’de alfabeyi icat eden Louis Braille’den almıştır. Küçük yaştayken bir kaza sonucu iki gözünü de kaybeden Braille, bunu bir engel olarak görmeyerek Braille yöntemini geliştirdi. Bu alfabede her harf iki sıralı dikdörtgen bir düzen üzerine dizilmiş altı adet kabartılmış nokta ile temsil edilir. Her sembol için noktalar farklı şekillerde dizilerek farklı kombinasyonlar oluşturur. Bu yöntemin en önemli özelliği 6 noktadan oluşan her sembolün tek bir parmak dokunuşuyla aynı anda hissedilmesi ve böylece seri bir şekilde diğer harflere geçiş yaparak okumanın hızlandırılmasıydı. Braille alfabesindeki kodlar harflerin yanı sıra matematik ve müzik sembolleri için de tasarlanmıştır.
Braille Öğrenimi
Braille yöntemini öğrenirken bilişsel yetkinliklerden çok harfleri kolay tanımak ve satır atlamamak için parmak hassasiyeti ve kas hareketlerinin uyumu önemlidir. Öncelikle sembolleri temsil eden hücrelerdeki altı noktanın pozisyonlarını öğrenmek gerekir ve daha sonra hangi yöntemlerle onları takip edeceğimizi öğrenmeliyiz. Okumadaki en yaygın teknik iki eli de aynı anda kullanarak önce sol elin satırın başından ortasına kadar harflere dokunması ve ortada sağ ele geçerek satırı tamamlamasıdır. Sağ el ilk satırı bitirirken sol el ikinci satıra ulaşır ve böylece hızlı bir okuma süreci başlar. Hücrelere dokunurken parmakları çok bastırmamak ve hafifçe noktaları algılamak da önemli püf noktalarından biridir. Kalem tutma şekillerinde olduğu gibi Braille yöntemini kullanırken de her parmağın farklı bir görevi var. Örneğin harfleri tanımak için kullandığımız işaret parmaklarına yönder parmaklar denirken, satır sonlarını saptamak için kullanılan serçe parmağına da detektif parmak deniyor.
Braille Türleri
Braille alfabesi işaret dili gibi her dilde tamamıyla farklı değildir. Daha çok her dilin fonetik özelliklerine göre adapte edilmiş ve semboller eklenmiş veya çıkartılmıştır. Bu yüzden genel olarak evrensel bir braille alfabesi var diyebiliriz, bu yönüyle Braille biraz mors alfabesini anımsatıyor. Braille alfabesi ilk olarak Fransızca’da ortaya çıktığı için Fransızca’daki aksan harflerini gösterdiği gibi zamanla diğer dillerde olan semboller eklenerek Türkçede de Ö, Ü, Ğ, Ç, Ş seslerini göstermek için yeni semboller oluşturulmuştur.
Standart Braille alfabesinin yanında bir de 2. sınıf Braille alfabesi bulunuyor. Bu alfabe türü yerden tasarruf eden bir Braille alternatifi olarak ortaya çıkmış ve her hücre bir harfi değil de bir kelimeyi temsil ediyor. Yine 6 noktalı hücreler her dilde olan anahtar veya pilot kelimelerini işaret ediyor. En az 26 harfi, sayıları ve diğer işaretleri de hesaba katarsak sadece 6 nokta içinde anahtar kelimelere yetecek kadar kombinasyon oluşturmak ve bu kombinasyonları hatırlamak çok zor olsa gerek.
Braille Çevirisi
Braille evrensel bir alfabeyi kullanarak görme engelliler için okuma yöntemi oluşturan bir sistem olduğu için bir dil gibi ele alınarak çevirilemez. Fakat herhangi bir dilde yazdığınız cümleyi o dilde bulunan sembollerle beraber Braille alfabesine çeviren birçok online araç bulunuyor. Bu araçlardan bazıları bilgisayarınıza indirebileceğiniz programlardan oluşurken bazıları da Google Translate gibi direkt online ortamda ve saniyeler içerisinde Braille çevirinizi size sunuyor. Braille karakterlerini bilgisayar ortamında yazmanın zorluğu nedeniyle Braille’den normal dile çeviri yapan sitelerin sayısı çok az. Bunu yapan birkaç site Braille karakterlerini bulunduran online ve manuel bir klavye ile kelimelerinizi kolayca yazmanızı sağlıyor. Çeviri programlarının yanısıra Braille alfabesini kullanarak yazdığınız metinleri kabartmalı olarak yazdırmanızı sağlayan uygulamalar ve yazıcılar veya var olan Braille çıktısını tarayarak yanlışlarını tespit eden araçlar da erişilebilir bir şekilde mevcut. Böylece, teknoloji Braille alfabesinin kullanımını her yönden kolaylaştırmada ve yaygınlaştırmada büyük katkı sağlıyor.
