Paskalya Bayramı Nedir?
Hristiyanlığa göre Hz. İsa’nın çarmıhta can verdikten sonraki dirilişi, Paskalya Bayramı ile kutlanır. Paskalya Bayramı bu dirilişin olduğu haftaya verilen addır ki aynı zamanda Kutsal Hafta da denir. Perşembe günü İsa peygamberin son akşam yemeğini öğrencileriyle yediğine inanılır. Cuma günü çarmıhta öldürülüşü anılır. Kimi şehirlerde dini kortejler düzenlenir ve Hz. İsa’nın çarmıha gerilişi canlandırılır. Ayrıca bu “Kutsal Cuma”da dileyenler oruç tutarlar ve dini bir gelenek olarak et yemezler. Pazar Günü ise diriliş bayramıdır. Pazar günü kutlanan Paskalya Günü; Kıyam Yortusu, Diriliş Pazarı ya da Diriliş Günü olarak da adlandırılır.
Paskalya, Gregoryen Takvimi’ne göre 22 Mart ile 25 Nisan arasındaki pazar günlerinden birine denk gelir. Jülyen Takvimi’ni temel alan kiliseler için Paskalya tarihi farklıdır.
Paskalya Sembolleri Kuzu, Tavşan ve Yumurta Ne Anlama Geliyor? Paskalya Gelenekleri Nelerdir?
İsrail halkı 430 yıl boyunca Mısır’da köle olarak yaşadıktan sonra Tanrı, Hz. Musa’yı göndererek onları kölelikten kurtarır. Köleliğin sonuna gelinse de halkını bırakmamakta ısrarcı olan Firavun, gazabı üzerine çeker. Tanrı ona halkı bırakması için çeşitli belalar gönderir. Onuncu ve son belada Tanrı, ölüm meleğini Mısır ülkesine göndermeye karar verir ve her aileye ilk erkek çocuğun öldürülmesini emreder. Tanrı, İsrail halkını bundan korumak için, birer kuzuyu kurban edip kanını kapı eşiklerine sürmelerini söyler. Bu onların işaretidir. Böylece ölüm meleği Mısırlıları öldürürken, İsrail halkının evlerinin üzerinden geçecek ve ilk doğanları öldürmeyecektir. Tevrat’ta bunun yılda bir kez, Tanrı’ya şükranın gösterilmesi için kutlanması gerektiğini emreden bir ayet vardır. Söz konusu işaret için öldürülen kuzuya Fısıh kuzusu, şükran için kutlanan güne de Fısıh (Pesah ya da Hamursuz) Bayramı denir. Bir Yahudi olarak Beytlehem’de doğan İsa peygamber tam da Fısıh Bayramı öncesinde çarmıha gerilip öldürülmüştür. Hristiyanlara göre bu bir tesadüf değildir. İsa peygamber Fısıh kuzusu gibi kendini feda etmiştir. Bu sebeple Paskalya Bayramı’nda kuzu şekli verilmiş yemeklerler görürüz.
Yumurta, Hristiyanlıkta dirilişi sembolize etmektedir. Üstüne bütün halde boyalı ya da boyasız yumurta koyulan çörekler hazırlanır. Pazar günü çocukların arayıp bulması için yumurtalar saklanır. Orta Çağ’da Kilise, oruç sırasında yumurta ve et yenmesini yasakladığı için yumurtalar haşlandıktan sonra boyanıp hediye edilirdi. Bugün bu gelenek devam etmektedir.
Kiliselerde yapılan ayinlerin yanı sıra Paskalya kutlamaları ülkeden ülkeye farklılık gösterir. En yaygın gelenekler arasında insanların birbirine genellikle çikolatadan yapılan Paskalya Tavşanı ve Paskalya Yumurtası hediye etmesidir.
Paskalya kahvaltısında Paskalya yumurtalarını tokuşturma geleneği sürdürülmektedir. Yumurtası kırılmayanın kazandığı bir oyundur bu gelenek.
Paskalya sembollerinden biri de yumurta getiren tavşandır. Tavşanların, baharın habercisi ve -çok üredikleri için- bereketin sembolü olduğu düşünülürdü. Önceki yüzyıllarda hediyeleri horoz ve leylekler de getirirdi. Bugün ise renkli yumurtaları ve tatlıları tavşan getiriyor.
Işık, Hz. İsa’nın dirilişi ile Hristiyanların aydınlanmasını simgeliyor. Mum ışığı ayrıca ölümü yenip dirilen İsa’yı sembolize eder. Paskalya mumu ile diğer mumlar da yakılır ve bu şekilde aydınlanma sembolik olarak aktarılmış olur. Rum ve Rus Ortodoks Kiliselerinde gece yapılacak ayinden önce kilise dışında bir ayin alayı düzenlenir. Alay kiliseden çıkarken hiç ışık yakılmaz ama dönerken İsa’nın dirilişini simgelemek için yüzlerce mum yakılır.
Diğer Paskalya gelenekleri ise şöyle:
Paskalya ateşi: Cermen gelenekleri içerisinde de yer alır. Kültüre göre alevler, insanları kışın yoksulluğundan ve kötü ruhlardan koruyordu. Ayrıca ateş ışığının şans getirdiğine de inanılırdı. Bugün kimi aileler ve küçük topluluklar bir araya gelip Paskalya ateşiyle, Paskalya’yı kutlamaktadır.
Kilise çanının yüksek sesle çalınması: Katolik kiliseleri Kutsal Perşembe’de sessizlik içindeyken Kutsal Pazar günü kilise çanları yüksek sesle çalar ve dirilişi müjdeler.
Paskalya suyu alma geleneği: Neredeyse kalmamış bir gelenektir. Kutsal Pazar’dan bir önceki gece, genç kadınlar bir nehir kenarına gider ve su alırlardı. Paskalya suyu yaşamı simgeler. Kadınlar su almaya gidip gelirken sessiz kalırlarsa güzellik ve doğurganlıklarının kalıcı olacağına inanılır. Doğu Almanya’daki Slav azınlık Sorblar bu geleneği hâlâ yaşatmaktadır.
Paskalya Kelimesinin Etimolojisi ve Pesah (Hamursuz) Bayramı Adının Kökeni
Roman dillerindeki Paskalya sözcüğü Latince Pascha kelimesinden gelmektedir. Bazı Batılı dillerde Paskalya yerine kullanılan Easter, Ostern vb. sözcüklerin kökeni Cermen Takvimi’ndeki Eostur (Nisan) ayına dayanır. Bu ay, adını Anglosakson Pagan tanrıçası Eastre’den alır. Paskalya, Aramice’de Paskha (פסחא), İbranice’de Pesah (פסח) Grekçe’de Paskha (Πάσχα) kelimelerinden Türkçe’ye girmiştir. Bu kelime, “geçmek” anlamına gelir ve aslında bir Yahudi bayramı olan Pesah (Fısıh/Hamursuz) Bayramı için kullanılır. Türkçe’de bu kelime Fısıh olarak kullanılır.
Hamursuz Bayramı adının tam olarak nereden geldiği üzerine tartışmalar vardır ama genel olarak inanılan hikaye; Firavun, İsraillileri özgür bıraktığında, İsraillilerin, ekmek hamurunun mayalanmasını beklemeden göç etmeleridir. Bunu anmak adına, Hamursuz Bayramı boyunca mayasız ekmek yenir.
“Natale Con I Tuoi Pasqua Con Chi Vuoi! ”
Paskalya’dan bu kadar çok bahsedip İtalyanların dünyaca ünlü sözünü anmamak olmazdı. İtalya’da Paskalya en önemli dini bayramlardan biridir. Paskalya Pazar’ı evde aileyle geçirilir. Ertesi pazartesi sabahına Pasquetta(küçük Paskalya, Paskalyacık) denir. Pasquetta’da arkadaşlarla kırlarda piknik yapmak, dışarıda olmak, baharın tadını çıkarmak sık görülen kültürel bir alışkanlıktır. Bu yüzden “Natale con i tuoi Pasqua con chi vuoi! ” denir. Yani; “ Noel ailenle Paskalya istediğinle! ”
Okuduğunuz için teşekkür ederim :) Mutlu Paskalyalar!
