Kültür ve Turizm Bakanlığının ‘Türk Kültür, Sanat ve Edebiyat Eserlerinin Dışa Açılımını Destekleme Projesi’ (TEDA) kapsamında başlatılan çeviri, yayım ve tanıtım destek programı sayesinde Türk yazarları artık dünyayı etkiliyor. Eserleri çevrilen Türk yazarlar arasında Orhan Pamuk, Orhan Kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınar en çok okunanlar arasında bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanından alınan bilgiye göre, bu program, Türk edebiyatını ve kültürünü dünyaya tanıtmak amacıyla 39 eserle birlikte 2005 yılında başlatıldı. TEDA’ya göre, Türk kültürü, sanatı, edebiyatı, farklı diller ve coğrafyalarda tarih boyunca farklı tarzlarda üretilen edebi ürünler aracılığıyla evrensel bir kültüre ve bilime katkıda bulunmuştur. Anadolu, Akdeniz, Mezopotamya uygarlıklarının etkilerinin yanı sıra hem Doğu hem Batı toplumlarıyla kurulan kültürel ilişkiler, Türkiye’nin zengin kültürel, sanatsal ve edebi mirasını güçlü bir şekilde etkiledi. Tamamen farklı deneyimlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan bu kültürel ve sanatsal birikimin, kendine özgü bir biçimi vardır.
Türkiye Cumhuriyeti ve Kültür ve Turizm Bakanlığı; evrensel bir kültür adına, Türkiye’nin zengin kültürel, sanatsal ve edebi birikimini diğer ülkelerle paylaşmanın yanı sıra yerel kültürün hayatta kalmasını ve zenginleştirilmesini sağlamak için örnek projeler üretmede de öncüdür.
Proje öncülerinin, çağdaş dünyada çeşitli kültürlerin ve medeniyetlerin kaynaşmasının önemine inanmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığının bu sürece uygun bir yayın politikası oluşturmasında etkili oldu. Böylece, Türk kültürü, sanatı ve edebiyatındaki önemli isimleri dünyaya tanıtarak yabancı okuyucuların Türkçe eserleri kendi anadillerinde okumaları da sağlandı.
Bu proje sayesinde, 2012 yılından itibaren 350’den fazla yazarın toplam 791 eseri çeşitli dillerde yayınlanmıştır. Bu süreçte, Türk edebiyatı, 57 ülke ve 53 farklı dilde ulaşmıştır.
Orhan Pamuk, Orhan Kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınar
Desteklenen projeler arasında, Orhan Pamuk en çok desteklenen yazarken, eserleri de 79 dile çevrildi. Masumiyet Müzesi 13 farklı dile, Kara Kitap ise 11 farklı dile çevrildi.
Orhan Kemal, alınan destek açısından ikinci sırada bulunuyor. Baba Evi sekiz dile çevrilirken, Cemile romanı ise dokuz dile çevrildi.
Projelerde en çok desteklenen kitaplar arasında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü ilk sıralarda olup 22 dile çevrilirken, en bilinen eseri Huzur ise 18 dile çevrildi. Elif Şafak, Reşat Nuri Güntekin, Oya Baydar, Mario Levi, Aytül Akal, Ayfer Tunç ve Hakan Günday da bu listeyi tamamladı. Ayrıca, TEDA Türk dilinin dünya çapında yayılmasına yardımcı olmaktadır.
Yunus Emre, Mevlânâ, Ömer Seyfettin ve Mehmet Akif Ersoy’un eserleri de başka dillere kazandırılmıştır.
Proje kapsamında en çok çeviri yapılan diller; Almanca, Bulgarca, Arapça, Arnavutça, İngilizce, Farsça, Boşnakça, Fransızca ve Rumca’dır.
Yunus Emre Enstitüsü
Yunus Emre Enstitüsü, çok sayıda Osmanlı el yazmasına ev sahipliği yapan Makedonya’daki Osmanlı el yazması eserlerini dijital bir ortama aktarmaya odaklanan “Balkanlar’da Kültürel Mirasın Yeniden İnşası Projesi” adlı bir projeyi daha önce başlatmıştı.
Üsküp’teki Kliment Ohridski Makedonya Ulusal Üniversite Kütüphanesinde bulunan Arapça yazılmış dini eserler ile tıp, hukuk ve tarım alanlarında 3.743 kitabın yanı sıra, hem Makedonya Arşivi hem de İslam Birliği İlahiyat Fakültesinde de eserler dijital bilgi platformuna aktarıldı.
Bosna Kütüphanelerinde Türk Edebiyatının Bulunması
Kliment Ohridski Makedonya Ulusal Üniversitesi Kütüphanesi Müdürü Mile Bosheski, Türk edebiyatından eserlerin 50 yıllık bir süreç içerisinde toplandığından bahsederek, zarar görmüş eserler de restore edileceğini belirtti. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, katıldığı bir iftar etkinliğinde “Yunus Emre Enstitüsü’nün 32 kültür merkezini açmasıyla birlikte bu kurumlarda toplam 15.000 kişi yabancı dil olarak Türkçe öğreniyor” demişti.
Bosna Hersek İletişim Hizmetlerinden alınan verilere göre, Bosnalıların Türk yazarlara ilgisi artarak devam ediyor. Son iki yıl içerisinde, Bosna’da Orhan Pamuk, Ayşe Kulin, Zülfü Livaneli ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kitapları en çok satanlar arasında yer aldı.
Nedim Gürsel’in Allah’ın Kızları; Ayşe Kulin’in Veda, Adı: Aylin, Nefes Nefese; Elif Şafak’ın Aşk; Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur; Orhan Pamuk’un Beyaz Kale, Masumiyet Müzesi, İstanbul, Benim Adım Kırmızı; Zülfü Livaneli’nin Serenat adlı kitapları başta olmak üzere, şimdiye kadar 48 adet Türkçe edebi eser Boşnakçaya kazandırıldı.
Kurgusal olmayan düz yazıya gelelim, İlber Ortaylı’nın Son İmparatorluk Osmanlı adlı eseri gibi tarih kitapları da Bosnalı okurlar tarafından çok okunuyor.
Aynı zamanda Bosna kitap piyasasında E.L. James’in Grinin Elli Tonu ve Luca Mozzati’nin İslam Sanatı adlı kitapları da çok satanlar listesinde ilk beş sırada yer alırken, özellikle Orhan Pamuk’un Kar ve Benim Adım Kırmızı romanları en çok satan kitaplar arasında bulunuyor.
Bosna’da bulunan Şahinpaşiç Yayınevi’nin yöneticisi Aydın Şahinpaşiç; kendi yayınevinde, Türk edebiyatından altı eser basıldığını, Ayşe Kulin, Zülfü Livaneli ve Sabahattin Ali’nin üç kitabının da yakında basılacağını belirtti. Aynı zamanda Demet Altınyeleklioğlu, İskender Pala, Selim İleri ve Mustafa Armağan’ın Boşnakça’ya çevrilmiş bazı kitapları, geçenlerde düzenlenen Uluslararası Saraybosna Kitap Fuarı’nda satışa sunulan eserler arasındaydı.
Türk Yazarlarına ÇEV-BİR Desteği
Kültür ve Turizm Bakanlığı; uluslararası çeviri fonları, çeviri merkezleri, ÇEV-BİR (Edebi Çevirmenler Topluluğu), ÇEV-DER (Çeviri Derneği), Boğaziçi Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi ile işbirliği yaparak çift dilli çeviri atölyeleri düzenlemektedir. 2006 yılında Türkçe-İngilizce (TEÇCA) çeviri atölyeleri ile başlanan bu serüvene, 2011 yılında Türkçe-Almanca ve Türkçe-Fransızca çeviri atölyeleri de eklendi.
Moderatörler, çevirmenler ve uluslararası partnerlerden gelen olumlu yorumların ardından, 2012 yılında, Türkçe-İspanyolca, Türkçe-Rusça, Türkçe-Çince ve Türkçe-Arapça çeviri atölyeleri de düzenlenmiş ve bu atölyeler 31. Uluslararası Kitap Fuarı ile eş zamanlı olarak Kasım 2012’de de başarıyla devam etmiştir.
2013 yılında, Türkçe-İtalyanca, Türkçe-Lehçe ve “Çocuk ve Genç Yetişkin Edebiyatı Atölyeleri” de bu etkinliğe eklendi. Bu atölyeler, sonbaharda Büyükada’da düzenlenen Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı’na bağlı olarak düzenlendi.*
*
Türkçeye Çeviren: Jacob Anthony DE CAMILLIS
