Bildiğiniz üzere bugün 21 Mart, yani gece ile gündüzün eşitlendiği, havaların ısındığı, ağaçların çiçeklenmeye ve toprağın ise bereketinin artmaya başladığı kutlu bir gün. Kimi topluluklara göre dünyanın yaratıldığı gün, kimilerine göre ise Nuh Peygamber’in ayağını yere ilk bastığı gün… Kısaca, bugün, baharın gelişinin müjdelendiği ve Nevruz Bayramı olarak kutlandığı bir gün. Günün anlam ve önemine ilişkin gelin hep birlikte önce Nevruz’un kelime kökenini inceleyelim ardından da Nevruz nedir, ne değildir öğrenelim.
Türk Dil Kurumu Nevruz’un kelime anlamını ‘Eski takvimlere göre yılın ve baharın ilk günü sayılan ve 21 Mart’a denk gelen gün.’ olarak tanımlarken, Nevruz Bayramı’nı ise ‘Nevruz günü baharın gelişini kutlamak için kırlarda yapılan bayram.’ olarak tanımlamaktadır.
Bununla birlikte eski kaynaklara baktığımızda Nevruz, eski İran ve 12 Hayvanlı Türk Takvimi’nde ‘yılbaşı günü’ anlamına gelmektedir. Orta Asya’da yaşayan Türkler, Anadolu Türkleri ve İranlılar, Nevruz’u yılbaşı olarak kabul etmişlerdir ve kelimenin kökeni Farsça yeni (nav) ve gün (rōz) kelimelerine dayanır. Günümüz Farsça’sında hala aynı anlamda kullanılmaktadır ve yazılışı Nouruz’dur. İrani dillerde Gün anlamına gelen Ruz (Farsça), Roç (Beluçca), Roc (Zazaca), Roz (Soranice) sözcükleri vardır. Bunlar Hint-Avrupa dillerinde ışık anlamına gelen Leuk kelimesinin köküne dayanır. Rusçadaki ‘Luç’, Almancadaki ‘Licht’, Yunancadaki ‘Leukós’, Latincedeki ‘Lux’, İngilizcedeki ‘Light’ ve Ermenicedeki ‘Luy’ kelimeleri de buradan gelmektedir. Proto-Hint-İran dil grubunda yer alan Farsça da tıpkı Rusçadaki gibi k>ç ses ertelemesi meydana gelmiş ve ‘L’ sesi ‘R’ye dönüşmüştür.
Kökeninden kısaca bahsettiğimiz Nevruz’un biraz da tarihine değinelim. Nevruz, Orta Asya’dan Balkanlara kadar çok geniş bir coğrafyada yerel kültürlerle, inançlarla ve renklerle kutlanır. Türkiye’de bir gelenek ve Türki Cumhuriyetlerde resmi bayram olan Nevruz, 1995 yılında Türkiye’de bayram olarak kabul edilmiş ve Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu ise bu günü 2010 yılında “Dünya Nevruz Bayramı” ilan etmiştir. Kelime kökeni olarak Farsçayı göstersek de Nevruz Göktürklerin de coşkuyla kutladığı bir bayramdı ve 12 Hayvanlı Türk Takvimi’nde de görüldüğü üzere çok eskiden beri bilinmekteydi. Türkler Nevruz’u Ergenekon’dan bir çıkış olarak gördüğü için bu günü bir kurtuluş günü olarak benimsemişler ve onlar da yeni yıl olarak kabul etmişlerdir. Orta Asya’daki Türk topluluklarından Azeri, Kazak, Kırgız, Türkmen, Özbek, Tatar, Uygur Türkleri, Anadolu Türkleri ve Balkan Türkleri Nevruz geleneğini canlı olarak günümüze kadar yaşatmışlardır. Diğer Türk devlet ve topluluklarında da kutlanan Nevruz; Azerbaycan’da Novruz, Kazakistan’da Nawrız Meyramı, Kırgızistan’da Nooruz, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetin’de Mart Dokuzu, Kırım Türklerinde Navrez, Batı Trakya Türklerinde Mevris adlarıyla anılır. Ayrıca Arnavutluk’ta ise Sultan Nevruz ismi ile kutlanır. Gelenek olarak Nevruz Bayramı kutlanırken ateş yakılır ve iyi dileklerde bulunarak üstünden atlanır.
Bu vesile ile başta Çeviri Blog ekibi adına daha sonra kendi adıma tüm okurlarımızın Nevruz Bayramı’nı kutlar, müjdelenen nice baharlarda birlikte olmayı dilerim!
Kaynakça:
