Oxford Sözlüğü, 2018 yılının kelimesini ”toxic” olarak belirledi. Her yıl bazı aday kelimeler arasından, bir olayı, nesneyi, olguyu vs. tanımlayabilen; söz konusu yıl içinde öne çıkmış ve artık sosyal/kültürel açıdan da önem arz etme ihtimali bulunan bir kelime bu konseptin kazananı oluyor.
”Zehirli” anlamına gelen bir sıfat olan ”toxic” kelimesinin İngilizce’de yer edinmesi 17.yy Ortaçağına denk geliyor. Kelime, İngilizce’ye Latince’den girmiş olup ”toxicus” sözcüğünden geliyor ve aynı anlamı taşıyor.
Ancak kelimenin tarihi Latince ile başlamıyor. Ortaçağ’da Latince’de kullanılan bu terim, Yunanca ”toxikon pharmakon” ifadesinden ödünçleme ile alınmış ve ”Eski Yunanlarda okların ucuna sürülen ölümcül zehir” anlamına geliyor.
Neden ”Toxic”?
2018 yılında pek çok olaya konu olan ve adı geçen kelime, hanesine sürekli puan eklemişti. Buna ek olarak, Oxford verileri, yıl içerisinde kelimenin sadece Oxford Sözlük’te aratılma oranının %45’lik artışına işaret ediyor. Son yıllarda bu kelimenin, bir çok metin türünde, hem gerçek hem de mecaz anlamlarıyla pek çok kez kullanıldığı görülüyor.
”Toxic” kelimesi ile birlikte en çok kullanılan kelimelerden bazıları ise şu şekilde: kimyasal, madde, gaz, çevre, ilişki, kültür, hava…
Alışageldiğimiz madde uyarılarının da ötesinde, bu yıl, ”zehirli kimyasal” ifadesi gündemde daha özel yer tutmuştu zira Rusya’ya ait bir istihbarat subayı ve kızının, İngiltere’de, ”sinir gazı” olarak adlandırılan ve vücudu etkisiz hale getirerek ölüme neden olan bir gaz zehirlenmesine maruz kalması büyük yankı uyandırmıştı. İmha edilen ve saklı tutulan bu tür maddelere kimlerin erişimi olduğu hakkında çoğalan uluslararası endişe ve tepkiler üzerine, ”kimyasal” kelimesi de arama motorlarında zirveye yerleşenlerden olmuştu.
Benzer şekilde listenin ilklerinden olan ”zehirli madde”, ”zehirli gaz” ve ”zehirli atık” ifadeleri de meydana gelen kasırgaların ardından ABD’nin zehirli atıkların yayılmasına karşı çalışmalar başlatması ile gündeme gelmişti.
Listeye 6. sıradan giren kelime ”ilişki”; siyasette, ailede, iş yerinde veya ikili ilişkilerde saygının gözardı edildiği gerçeğine değiniyor. Sosyal açıdan belki de en utanç verici sonuçlardan birisi; ”toxic” kelimesinin ”masculinity” (erkeklik) ile birlikte kullanım sıklığıydı ki cinsel tacize tepkiyle gündemde yer edinen ”#MeeToo” hareketi bu iki kelimeyi bir araya getirdi.
Yılın Kelimesi Nasıl Seçiliyor?
Yılın kelimesi adayı kelimeler, her ay, web tabanlı yayınlardan istatistik belirleyen bir program aracılığıyla belirleniyor. Karmaşık yazılım programları, sözlük bilimcilerin yeni çıkan veya değişime uğrayan kelimeleri tespit etmelerine olanak sağlıyor. Bunların yanı sıra sosyal medyadan gelen öneri ve yorumlar da sözlük editörlerinin kararlarına etki ediyor. Tüm bu veriler, inisiyatifler, öneriler ve daha bir çok etken göz önünde bulundurularak yılın kelimesine karar veriliyor.
Yılın Kelimesi Yeni Bir Kelime Olmak Zorunda mı?
Değil. Ancak söz konusu 12 ay boyunca gündemde yer tutmuş ve önem arz etmiş bir kelime olmak zorunda.
Geçen Yıllarda Birincilik Hangi Kelimelerindi?
Oxford grubu, İngiltere ve ABD’de farklı editoryal kadrolara sahip. Her iki ülkede kelimelerin farklı gelişimi, kültürel ve sosyal konumu farklı gelişebildiği için İngiltere ve ABD, farklı kelimelere öncelik verebilmektedir. Bu iki ülkelerin geçen yıllara ait birincilik verdiği kelimelerden bazıları şu şekilde:
