Dünyanın iş alınındaki kadim mesleklerinden biri olan tercümanlık mesleğinin kökü her ne kadar firavunlar öncesine kadar dayansa da Türkiye’de 1980’li yıllar itibariyle sivrilmeye başlamış, önemini ve gerekliliğini göstermiştir. Elbette 80 öncesi yıllarda da çalışmalar ve faaliyetler yürütülüyordu fakat patlama noktası 80’li yıllar olarak gözükmektedir. Bunun sebebi ise artık piyasaların farklı ülkelere tamamen yayılma politikaları ve sadece ekonomik değil o dönemlerde dünyada yaşana siyasal gelişmeler gibi faktörler doğru ve kaliteli çeviriye aç hale geldi bu yüzden de çeşitli adımlar atılmış oldu.
Bu artık 21. yüzyılda da durmaksızın devam etmiş ve bugün birçok gencin tercih ettiği bir meslek haline gelmiştir. Tercüme işi; dil bilim, edebiyat, tarih, antropoloji, psikoloji ve ekonomi gibi çeşitli alanlardaki çalışmaları bir araya getirerek yapılır.
Günümüzde teknolojinin hızla büyümesi, akıllara “acaba tercüme sektörü tehlikede mi?” sorusunu getiriyor. Teknolojinin gelişmesi birçok iş kapısının kapanmasına neden olsa da çeviri sektörü için bu durum pek mümkün değildir. Zira tercüme hizmetlerine olan talep hiçbir zaman azalmaz. Geçmişten günümüze her devirde tercüme ihtiyacı katlanarak artmıştır. Kamu ve özel sektörün çalışanları, müşterileri ve iş ortakları ile iletişim ihtiyacının sürekli olması, tercüme sektörünün ekonomik krizlerden bile minimum etkiyle istikrarlı büyümesinin önünü alamamıştır.
Sektörel çevirilere ilave olarak; diploma, vize evrakları, sözleşme, vekaletname, muvafakatname, tez, sunum, film alt yazısı, web sitesi, teknik doküman, edebi, hukuki, tıp ve çok daha fazlası gibi sayısız alanda bireysel veyahut kurumsal çeviri ihtiyaçları da her zaman mevcuttur. Bu ihtiyaçların çoğunu teknoloji destekli programlar karşılayamamaktadır. Bu yüzden tercümana her daim ihtiyaç vardır.
Genç tercüman adayların en çok çekindikleri konulardan biri olan teknolojinin aslında her zaman insana ihtiyacı vardır. İnternette ücretsiz ya da ücretli birden fazla dile çeviri hizmeti sunan çeşitli çevrim içi çeviri programları mevcuttur. Bu durum her ne kadar olumsuz gibi gözüküyor olsa da çevirmenlerin ve çevirmenlik mesleği dışında dil bilgisi olan insanların deneyimleriyle de görülüyor ki hiçbir zaman yeterli olamıyor.Yeterli olmuyor çünkü bu tarz program çevirileri gerçek çevirilerin yerini tutmakta oldukça uzaktır. Fakat bununla birlikte çevirmene yardımcı olması adına geliştirilmiş bilgisayar destekli çeviri programları da mevcuttur. Bunlar tamamen tercümana daha hızlı çeviri yapma ve bu çeviriyi daha kaliteli yapma imkanı sağlamaktadır. Günümüzde artık profesyonel çevirmenler, firma sahipleri bu programlardan istifade etmektedirler.
Günümüz genç tercüman adayları bu konuda çok şanslı. Çeviri eğitimi veren üniversitelerde bu programlar tercüman adaylarına öğretilmektedir. Bu tarz çevirmene yardımcı, çevirmene dost teknolojik hareketler hem sektörün hızını hem sektörün kalitesini hem de iş kapasitesini arttırmaktadır. Bundan dolayı tercüme sektörü düşünüldüğü gibi küçülmeye değil aksine ivme kazanmaya devam edecektir.
Fakat bazı gerçekleri göz ardı etmemek gerekiyor. Avrupa ve Amerika’da çevirmenlik mesleği saygın ve el üstünde tutulan bir meslek grubudur lakin Türkiye’de durum maalesef bu şekilde değildir. Türkiye’deki bakış açısına göre ise çevirmene “ne var canım yaptıkları işte biraz dil bil sen de yaparsın” tadında bakılıyor olsa da gecenin bir yarısı sabaha yetiştirilmek üzere iş var diye çevirmen saygısızca aranıyor olsa da “parasıyla değil mi canım yapacaksın” mantığı da bazen işin içine girse de bu mesleğe ziyadesiyle saygı gösterenler de yok değil ve lakin yüksek mercilerde bu bakış mümkün mü? Tartışmaya açıktır. Fakat Türkiye’de bu meslek oldukça hızlı büyümektedir. Sektöre gönülden bağlı çok fazla tercüman ve tercüman adayı mevcuttur. Bu durumda geleceğe dönük olarak sadece standart dillerde değil birçok dilde kaliteli çeviri sunulmasına yardımcı olacak yetenekli çevirmenlerin ortaya çıkmasını sağlıyor.
Türkiye’de giderek büyüyen bu sektörün eğitim, yerelleştirme, oyun, hukuk, tıp ve birçok alanda kaliteli işleri mevcuttur. Bu yüzdendir ki durmaksızın bu işe gönül verecek kaliteli çeviri yapacak yeni adaylar eğitim alıp sahaya çıkıyor. Spor dalında bir dönem sadece futbol önemliyken şuan hemen hemen bütün spor dallarına önem verip aynı ölçüde eğitim ve imkan vermeye çalışan bir ülke, artık tercümanlık mesleğinin de öneminin farkına varmaktadır. Bundan dolayı üniversitelere geçte olsa kaliteli eğitim alınması için gerekli teknolojik donanımların yapılmasına başlandı.
Dış Faktörlerden En Az Etkilenerek Diğer Alanlara Göre Tercüme Sektörü Nasıl Hızlı Büyüyor
Çünkü artık eski dünya yok. Yani bir iki firma ya da devletlerin ticareti yok. Artık büyük şirketler var. Ve bu büyük şirketler pazarlarını genişletiyor haliyle çeviri hizmetlerine oldukça fazla ihtiyaç duyuyor. Farklı kültürlerle olan iletişimi doğru bir şekilde kurmak istiyorlar, çünkü küresel ekonominin temeli iletişimden geçmektedir. Bunun doğal bir sonucu olarak da bu sektöre çok yüksek yatırımlar yapılıyor. Bu da sektörün özellikle yerelleştirme anlamında hızlı ve durmaksızın bir büyümeye sahip olmasını sağlıyor.
İnternet her geçen gün gelişen bir teknoloji. İnternetten ticaret yapanlar artık dünyada herkesin İngilizce konuşmadığının farkındalar. Bu yüzden satışlarını, tıklanmalarını arttırmak adına ulaştıkları ülkelerin dillerine göre çevrim içi çevirilere ihtiyaç duyuyor. Bu da yine bu alanda sektörün hızlı büyümesine olanak sağlıyor.
Tıp alanı tıpkı internet gibi her gün gelişen bir alan. Ve hemen hemen her ilaç dünyanın her yerine ihraç edilebiliyor. Bu yüzden de içinde sürekli bir tercüme ihtiyacı barındırıyor.
Otomotiv alanı, ticaret alanı, edebiyat alanı. Kısaca farklı kültürlerle iletişim haline geçecek her türlü alanda çeviriye, çevirmene ihtiyaç duyuluyor. Bundan dolayı tercüme sektörü dış etkilerden en az etkilenen sektör olarak her geçen gün üstüne koyup ilerlemeye devam etmesini sağlıyor.
Araştırmalar ve Veriler ile Çeviri Sektöründeki Gelişim
Bu büyümenin ve pazarın bir karşılığı olarak bir sitenin yapmış olduğu araştırma sonucunda ortaya çıkan veriler Türkiye internette en çok kulanılan 38 dil arasında 11. sırada yer aldığını ve 2013 yılında dünyanın çevrim içi (online) dil pazarının %0.8’inin Türkçe olduğunu göstermektedir.
“Türkiye, Fransa, Brezilya, Çin, Almanya, Rusya, Japonya ve İspanya’dan 2,400 denek üzerinde online alışverişin İngilizce ya da kendi dillerinde olması konusunda araştırma yapılmıştır. Deneklerin %52,4’ü yalnızca kendi dillerindeki sitelerden alışveriş yapmayı tercih ettiklerini belirtmiştir. Deneklerin %85,3’ü satın alma öncesi ürün tanıtımının kendi dillerinde yapılmasının olmazsa olmaz şart olduğunu ifade etmişlerdir. Araştırma sonucunda Google Translate gibi makine çevirilerinde Türkçe’nin Fransızca ve Almanca otomatik çevirilerden daha kötü sonuçlar verdiği belirtilmiştir.”
Yukarıdaki alıntının altında yatan gerçeğe bakıldığında hemen hemen her ülkenin pazarına inebilmek için o ülkenin anlayabileceği şekilde reklamın yapılması beklenmekte. Bu durum tercüme ihtiyacınız nasıl olmazsa olmaz olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda son cümleye baktığımızda Türkiye’de çevrim içi çeviri programların yerine kaliteli tercüman ihtiyacının ne kadar gerekli olduğu gösterilmiştir.
ABD İş İstatistik Kurumu
Tercüme sektörünün gelişimiyle alakalı bir başka alıntıya baktığımızda ise karşıma aşağıdaki sonuç çıkmaktadır:
“ABD İş İstatistik Kurumu (US Bureau of Labor Statistics) tarafından 2014 yılı iş istatistikleri incelenerek gelecek 10 yılda en hızlı büyümesi öngörülen iş sektörleri araştırması yapılmıştır. Bu araştırmaya göre tercüme sektörü ilk 20 içinde yer almaktadır.
- 2014 yılında çevirmen sayısı: 61,000
- 2024 yılında öngörülen çevirmen sayısı: 78,500
- 10 yıldaki değişim: %28,7 (17,500 artış)
- Ortalama yıllık kazanç (2016 yılı-çevirmen başına): 46,120$
Aynı araştırmanın 2012 versiyonunda 20,000’den az olan çevirmen sayısının 2012 yılında 50,000’i aştığı kaydedilmiştir. Ayrıca bu araştırma yalnızca kayıtlı tercüme büroları üzerinden yapılmıştır. Bu rakamlara freelance çevirmenlerin yaptıkları çeviriler dahil değildir.”
Yani bu veriler teknolojinin tercüme sektörüne balta vurup küçülme olacağı yönünde görüşler olmasına karşın ABD İş İstatistik Kurumu’nun yaptığı araştırma durumun hiçbir zaman bu yönde olmayacağını göstermektedir.
Bloomberg Araştırması
2012 Bloomberg dünya çeviri piyasasının büyüklüğü hakkında bir araştırma makalesi yayımladı. Bu makalede 2010-2020 yıllar arasında %42 büyüme gerçekleştirerek diğer iş sektörleri ortalamasının çok üzerine çıkacağına dair bir rapor sunmaktadır.
Bu görsel şu şekilde yorumlanmıştır:
“Grafik göstermektedir ki 2012 yılı çeviri piyasası hacmi 33,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Makalenin tabanını oluşturan Common Sense Advisory Raporundan alınan bu verilere göre çeviri sektörü 2012 yılında %12.17 oranında büyümüştür. Rapora esas olan araştırmada tüm dünya çapındaki 26,104 tercüme bürosunun %4.29’una tekabül eden 1,119 tercüme bürosunun işlem hacimleri örnekleme usulü ile baz alınmıştır. Araştırmaya makine çevirisi olarak tabir edilen Google Translate ve benzeri programlar/yazılımlar tarafından yapılan çeviri işlemleri dahil edilmemiştir.
Grafikte ülkelerin bölgelere göre ayrımında Birleşmiş Milletler tarafından yapılan sınıflandırmalar uygulanmıştır. Türkiye bu sınıflandırmaya göre Batı Asya’da yer almıştır. Ancak biz hem Asya hem de Avrupa verilerini referans alıyoruz.
2012 yılında dünya çeviri piyasasının %12.88’i Asya’da yer almıştır. Bunun rakamsal karşılığı 4.317.762.400$ olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı yıl %49.37 ile dünya çeviri piyasasının yarısını temsil eden Avrupa’nın %3.44’lük dilimini Türkiye’nin içinde olduğu Güney Avrupa piyasası oluşturmaktadır. Güney Avrupa payı rakamsal ifade ile 1.153.191.200$ olmaktadır. “
Avrupa Birliği Çeviri Merkezi
Bir de Avrupa Birliği Çeviri Merkezi’nin faaliyet raporuna göz atalım.
Bu rapor AB’nin resmi dilleri olan İngilizce’den ve Fransızca’dan içinde Türkçenin de bulunduğu yabancı dillere çevirisi yapılan sayfa sayısını göstermektedir. 1995 yılından 2015 yılına kadar bu oran artışı %700 dolayında artmıştır.
Ulusal verilere baktığımızda ise Hürriyet gazetesi çeviri sektörü analizi gösteriyor ki; “2015 yılında Hürriyet gazetesinde yayınlanan analiz haberde Türkiye’de çeviri sektörünün yılda %6 büyüdüğü, pazarın 200 milyon dolar hacme ulaştığı, kayıtlı tercüme bürosu sayısının 6,500’e, çevirmen sayısının 50,000’e ulaştığı ifade edilmiştir.”
Şu bilgiyi sunmakta fayda var:
“2013 yılında 19’uncusu yapılan Türkiye-Dünya Ticaret Köprüsü’nde 1,450 yabancı işadamı 950 Türk firmasının temsilcileriyle bir araya gelmiştir. Faaliyette Türkiye’deki üniversitelerde okuyan 900 öğrenci 22 dilden tercüme yapmış, 25,000 iş görüşmesi gerçekleşmiştir.”
Son Söz
Sonuç olarak Türkiye’de tercüme sektörü gittikçe büyüyen bir sektördür. Özellikle büyümek isteyen firmalar, denizaşırı işler yapmak isteyen firmalar, farklı pazarlarda daha çok para kazanmak isteyen firmaların çalacakları kapı her zaman tercüme sektörünün kapısı olacaktır. Bu firmalar tercüme ve çeviri sektörünün en iyi müşterileridir. Sağlık, internet hizmetleri, oyun hizmetleri, otomotiv hizmetleri, edebiyat, hukuki hizmetler daha birçok hizmet yüksek getirisi olan hizmetlerdir ve bu hizmetleri sağlayan firmaların her daim çeviriye ihtiyaçları vardır. Bu yüzden çeviri, dünyanın olmazsa olmaz bir parçasıdır.
“Devlet kurumlarının çeviri ihtiyaçları vardır. Başta turizm firmaları olmak üzere, ticari hacme sahip tüm firmaların yoğun bir şekilde çeviri hizmetine ihtiyaçları vardır. Kurumsal ihtiyaçlar yanında bireysel çeviri ihtiyacının da bilindiği ülkemizdeki çeviri piyasası hacminin en az 200 milyon dolar seviyelerinde olduğunu söylemek yanlış olmaz.”
Teknolojik gelişmeler çeviri sektörünü küçültmek için değil desteklemek için var olacaktır. Yıllık enflasyonlar, siyasi olaylar, savaş, teknolojik gelişimler vs gibi dış etkenler belki kazancı etkileyebilir ama hiçbir zaman piyasanın küçülmesine neden olamaz. Piyasa ancak yetiştirecek ve kaliteli çeviri üretecek çevirmenden yoksun kaldığı zaman küçülmeye gitmek durumunda kalabilir.
Dünya tek dili konuşmadığı sürece bu sektörün gelişimi ve değerlenmesi durmayacaktır ve hemen her gün binlerce çevirmenin, onlarca karaktere sahip işleri büyük bir özveriyle her gün durmaksızın yapması bu sektörün her gün her saniye çeviriye ne kadar aç olduğunu göstermektedir. Bu durum da çeviri sektörünün büyüklüğünü göstermektedir.
Genç çevirmen adaylarının bu bilgiler doğrultusunda bu sektöre korkusuzca atılmaları ama bunu yapmadan önce kültürel ve dilsel olarak kendilerini çok iyi yetiştirmeleri gerekmektedir. Kısaca bu mesleğin geleceğini düşünerek seçip yapmakta kararsız olmak yersizdir. Teknoloji her daim insana ihtiyaç duyacaktır. Firmalar her daim çeviriye ihtiyaç duyacaktır ve çevirmenler her daim aranacak kişiler olacaktır.
Henüz bir şeylerin oturmaya başladığı ülkemizde cefakar çevirmenlerimiz şüphesiz ki hak ettikleri yeri alacaklardır.
Kaynakça
Türkiye’de Çevirmenlik Raporu, Başbakanlık Uzman Yardımcıları Nazmi KÜÇÜKYAĞCI & Burcu AVCI, Ekim 2011
Çeviri Sektörü
Çevirmenlik Tarihe mi Karışıyor
egetelgraf.com
