1. Hagrid’in aksanı yok oluyor !
Vahşi hayvanlar beslemek gibi egzantrik tutkuları olan, iri yarı olmasına rağmen sevecenliği ile tanınan Hagrid, orijinal İngilizce kitaplarda güçlü bir aksana sahip olsa da Fransızca çevirisine baktığımızda o aksan kayboluyor. Harry Potter: Ange ou Démon kitabının ortak yazarı ve kültür eleştirmeni Isabelle Smadja’ya göre bu seçim, aksanlarının küçültücü bir bağlamda olabileceği farkedilerek, insanları gücendirmekten kaçınmak için yapılmış olabilir. Aynı zamanda bu aksan, Harry Potter filmlerinin Fransızca dublajlarında da yok oluyor.
2. Harry Potter ve BFG’in ortak bir tarafı var.
Fransız yayınevi Gallimard ile yapılan bir röportajda J.K. Rowling’in herkes tarafından oldukça sevilen serisi Harry Potter’ı Fransızcaya kazandıran ismin-Roald Dahl’ın da favori çevirmeni olan- Jean-François Ménard olduğu belirtiliyor. Ménard, The BFG’yi Fransızcaya The BGG ya da ‘’le bon gros géant’’ yani ‘’iyi şişko dev’’ olarak çevirmiştir. Çevirmenin espiri anlayışına sahip bir insan olması, büyüye olan ilgisi ve kelimelerin etimolojisine olan hakimiyeti J.K Rowling için ideal bir tercih olmasına yetiyor.
The BFG’nin açılımı: The Big Friendly Giant (İyi Kalpli Dev)
3. Harry Potter’ın Fransız okur kitlesi için ‘’Moldu’’ diye çevirilen ‘’Muggle’’ kelimesi.
Ménard publishing house röpörtajında ‘’muggle’’ kelimesini çevirirken ‘’yumuşak başlı’’ anlamına gelen Fransızcada ‘’mou du bulbe’’ifadesine gönderme yaptığını söyledi. Muggle’ların eksikliklerinden dolayı böyle çağrıldıklarına dikkat çekmek istedi-büyü güçleri. Aslında her şey detaylarda gizli değil midir?
4. Ménard, Harry Potter dünyasının para birimini dahi çevirdi.
Fantastik edebiyatın önemli eserleri Harry Potter serisini dilimize kazandıran Kutlukhan Kutlu’nun da dediği gibi; çevirmenlik yazar olma simülasyonudur! Üretmek ve yeniden yazmaktır. Ménard ”sickle” kelimesini çevirmek için 19 yy.’dan esinlenlenerek para anlamına gelen ”mornifle” kelimesini kullanmıştır.
Sickle: Harry Potter filmlerinde kullanılan para birimi.
5. Ron Weasley’nin baykuşu olan Pigwidgeon’a ise Fransız mitolojik bir yaratığın ismi verildi.
Mitoloji hangimizin ilgisini çekmez ki! Serinin Fransızca versiyonunda Ron’un baykuşunun adı horoz ve turnadan doğan mistik bir hayvandan gelen ‘’Coquecigrue’’olmuştur.
6. Dumbledore’un ismi değişmiyor.
Uzun ve bembeyaz sakalları ile insana güven veren bir anka kuşu sahibi bilge büyücü Dumbledore… İyiki ismi değişmemiş. Çünkü o bir Dumbledore! :) İngilizce’de ‘’dumbledore’’, ‘’bumblebee’’ anlamına gelen yerel bir tabirdir. Fransızcada bumblebee’yi ‘’bourdon’’ karşılar. Ménard, Professör Bourdon’un aynı espiri anlayışına sahip olduğunu düşünmüyordu. Böylelikle usta büyücünün isminin aynı kalmasına karar verdi.
7. Hagrid’in ismi de aynı şekilde değişmiyor.
J.K. Rowling 1999 yılında verdiği röportajda şöyle anlatır: ’’Hagrid bir ağza ait olan ve ”eğer Hagrid olsaydınız” anlamını sağlayan, kötü bir gece geçirdiğinizi ifade eden eski bir İngilizce kelimedir. Hagrid fena bir içicidir.Bir çok kötü gece geçirir’’. Bu sebeple Ménard, etimolojisini korumak adına ismi değiştirmemeyi tercih etmiştir.
8. ‘’Hufflepuff’’oluyor bize ‘’Poufsouffle’’.
Hufflepuff kelimesi kurdun üflediği üç küçük domuzcuk masalında geçen ‘’huff and puff’’ kelimelerine atıfta bulunur. Ménard anlamı korumak için ev kelimesini -evdeki öğrencileri karakterize eden mücadeleyi- ‘’poufsouffle’’ ile ifade etmek istemiştir.
9. Snape tam olarak ‘’Rogue’’.
‘’Snape’’i -eski İngilizcede ‘’kınamak’’ yada ‘’iğrenç’’ anlamına gelir- çevirmek için Ménard ‘’rogue’’ kelimesini tercih etmiştir. Eski Norveç dilinden alınan “hrôkr” kelimesi nadir kullanılan bir Fransız kelimesidir ve anlamı küstah veya sevimsizdir. Anlamı oldukça karşılıyor. :)
10. Ménard çeviriyi zamanında bitirmek için istikrarlı bir şekilde her hafta 126 saatini harcamıştır.
Ménard, sıkışık tarih yüzünden özellikle serinin son kitapların çevirisini zamanında bitirebilmek için haftanın her günü sabah 6’dan gece yarısına kadar çalıştığını belirtiyor. Run Ménard run!
11. Bölümleri düzensiz çevirdi.
Bazı dağınıklıklar da belirli bir düzen içerir! :) Kitaplarda kapsamlı bir anlaşılabilirlik sağlamak için Ménard, ilk ve son bölümle başlayan kitabı sonrada sondan bir önceki bölümü çevirdi, bu kitabın yarısını bitirene kadar böyle sürdü.
12. Ménard’ın romanın konusunu dahi öğrenme fırsatı olmadı.
Sonuç olarak onun en büyük korkusu yaptığı çevirideki özel isimlerin ilerideki serilerde çelişmesiydi. Örneğin: Tom Elvis Jedusor (Tom Marvolo Riddle) ve evirmecesi (harflerin yerini değiştirme) ‘’Je suis Voldemort’’ (Ben Lord Voldemort’um) ayrı kitaplarda ortaya çıksaydı aradaki bağlantı kopabilirdi.
13. Ménard yazım hatalarını da keşfetti.
Newsweek makalesinde Profesör Umbridge’ın isminin yanlış olarak ‘’Umbradge’’ diye yazıldığını fark eden Ménard bu hatalı isimden esinlenmiş ve ‘’Ombrage’’ karşılığını bulmuştur.
14. Ravenclaw (Karga Pençesi) evi Fransızcada Eagleclaw (Kartal Pençesi) olmuştur.
Serinin İngilizce okurları bazen kitapta geçen Ravenclaw (Karga Pençesi)’nin maskotunun kartal olmasından rahatsız duyarlar. Ménard bunu ‘’Serdecorbeau’’(Karga Pençesi)’ne karşılık ‘’Serdaigle’’(Kartal Pençesi) olarak çevirir. Muhtemelen böylesi kulağa hoş geldiği için. Bu da bir çevirmen tercihi olarak karşımıza çıkar.
15. Ve Hogwarts’da pastırma biti anlamına gelen ‘’Poudlard’’a çevriliyor.
Ménard’ın bu tercihinin farklı bir sebebi vardı, serinin başlangıcında bir çok okuyucu Poudlard’ı okulun orijinal ismi zannediyordu ki bu da özellikle orijinal isme sadık kalmak ve kelimenin İngilizce gibi durmasını istediği içindi. Bunu başarmasından dolayı kendiyle gurur duydu.
16. Ménard karakter ismilerinin kulağa İngilizce gibi gelmesine oldukça özen göstermeye çalıştı.
Örneğin: Mad-Eye Moody Maugrey Fol Œil’a dönüşüyor. Bu, mırıltı anlamına gelen ‘’maugréer’’ kelimesine göndermedir. Borgin ve Burkes, Barjow ve Beurk oluyor bu da deli anlamına gelen Fransızca ”barjot” kelimesinden türetilmiştir.
17. Çeviride kelime oyunları kaybolsa da Ménard bazılarını kendisi üretti.
Fransızca çevirisinde ‘’Diagon Alley’’(Ejderha Sokağı) veya ‘’Knight Bus’’(Şövalye Otobüsü) gibi bazı şakaların arkasındaki isimler kayboluyor fakat Ménard bunlara da çözüm buluyor, ‘’rat tonic’’in yerine geçen ‘’ratconfortant’’ ya da seçmen şapkasının resmi adı olan ‘’Choixpeau’’ gibi kelimeler de üretmiştir.
18. Ve son olarak, Fransızca Harry Potter serisi için kapaklar çok daha ilgi çekici.
Kitap kapağı için genellikle serideki eylem sahnelerini tercih eden sayısız illüstratörün aksine, Fransız illüstratör Jean-Claude Götting, iç gözlem sahneleri seçti. Ona göre, “kitabın anlamı aksiyon sahnelerinde değil…önemli seçimlerle ilgilidir… fedakarlıklar, dostluk ve sadakat.”
Nous avons terminé le voyage de Poudlard en France. À bientôt! :)
Kaynakça:
Görseller:
