İngiltere’nin ulusal şairi ve “Avon’un Ozanı” olarak anılan, yaratıcılığı tartışma götürmeyen bir kelime büyücüsü olan William Shakespeare, Hamlet, Kral Lear, Othello ve Macbeth gibi hala günümüzde kendilerinden söz ettiren eserleri ortaya koymuş müthiş bir trajedi ustasıdır. İngiliz Rönesansı’nın canlı tanığı ve arkaik bir dille yazılan, gerçekçilikten uzak dramatik kurallara oluşturulan, toplumun günlük deneyiminden genellikle uzak öyküleri konu edinen oyunların yazarı Shakespeare’in ; hem İngilizce konuşulan ülkelerde hem de diğer yabancı ülkelerde ebedi bir öneme sahip bir yazar olarak kabul edilmesi düz yazı ve şiir ustası olmasından kaynaklanıyor. Aynı zamanda Shakespeare, bir filozof ve psikolog edasında algılarını dramatik formda ifade ederken, onları eşsiz bir incelikle ve kuvvetli iletişim gücüyle sunabilecek ustalıkta bir şair olarak da kendini göstermiştir.
Şimdi trajedi ustası Shakespeare’in o meşhur oyunlarına doğru bir yolculuğa çıkalım…
Romeo ve Juliet
Talihsiz aşıklar…
Temalar: Kıskançlık, sadakat, ihanet, aşk, romantizm ve arkadaşlık
Olay Yerleri: Verona, İtalya
Oyun Kişileri:
- Montague: Montague ailesinin reisi, başı
- Romeo: Montague ve Leydi Montague çiftinin romantik oğlu
- Benvolio: Romeo’nun kuzeni, sözleri pek dikkate alınmayan genç arabulucu
- Balthasar: Romeo’nun uşağı
- Capulet: Capulet ailesinin reisi, başı ve Juliet’in babası (en az altmış yaşında)
- Leydi Capulet: Juliet’in annesi (26 yaşında)
- Juliet: Capulet ve Leydi Capulet’in kızı (13 yaşında)
- Tybalt: Juliet’in kılıç kullanmaktaki becerisiyle övünen kuzeni
- Dadı: Juliet’in ihtiyar dadısı
- Mercutio: Romeo’nun zeki fakat terbiyesiz arkadaşı
- Escalus: Verona Prensi
- Paris: Escalus’un akrabası,Juliet ile evlenmeyi uman kibirli genç
- Friar Laurence: Romeo ve Juliet’i gizlice evlendiren keşiş ve eczacı
- Petruccio: Tybalt’ın yandaşı olan kimse
Montague ve Capulet ailesi bir kavgaya tutuşur daha sonra Capulet, kızı Juliet’i Paris ile nişanlamak ister ve bunu kutlamak için bir balo düzenlemeye karar verir. Maskeli baloda Romeo Juliet’in güzelliğinden etkilenir ve gözlerini onun üzerinden alamaz. Juliet’in balkonu altında Romeo, vurulduğu genç kıza aşkını ilan eder. Romeo ve Juliet keşiş Laurence sayesinde gizlice evlenirler. Tybalt Mercutio’yu öldürür, Romeo Tybalt’ı öldürür ve böylece Prens tarafından sürgüne gönderilir. İki genç aşık evlendikleri geceyi bir arada geçirirler. Romeo Mantua’ya kaçar ve bu fırsatı yakalayan Juliet’in ailesi onun Paris ile evlenmesinin planlarını kurar. Keşiş Laurence, Juliet’e Paris’le evlenmekten kurtulabilmesi için ilaç verir. Juliet ilacı alır ve yatağında ölü gürünümünde bulunur. Verona’ya dönen Romeo ise Paris’le karşılaşıp onu öldürür ve Juliet’in bedenini öylece gördükten sonra zehir içip ölür. Juliet uyanıp sevgilisinin ölü bedenini bulduğunda umutsuzca kendini bıçaklar. Bu dehşet verici manzarayı gören Montague ve Capulet aileleri aralarındaki kavgaya son verir.
”Gül aynı güzellikte kokacaktır, ona hangi adı verirsek verelim.”
Juliet- İkinci Perde, Birinci Sahne
Venedik Taciri
”Bize iğne batırırsanız, kanımız akmaz mı?”
Temalar: Önyargı, intikam, adalet, para ve aşk
Olay Yerleri: Venedik ve İtalya’da hayali bir kent olma özelliği taşıyan Belmont
Oyun Kişileri:
- Antonio: Venedikli bir tacir
- Bassanio: Antonio’nun arkadaşı ve aynı zamanda Portia’nın talibi
- Leonardo: Bassanio’nun uşağı
- Graziano, Salerio, Solanio: Antonio ve Bassanio’nun arkadaşları
- Lorenzo: Antonio ve Bassanio’nun Jessica’ya vurulan arkadaşı
- Shylock: Zengin bir Yahudi, tefeci, Jessica’nın babası
- Jessica: Shylock’un Lorenzo’ya aşık kızı
- Tubal: Shylock’un Yahudi bir arkadaşı
- Lancelot: Shylock’un soytarısı ve hizmetkarı
- Gobbo: Lancelot’un babası
- Portia: Zengin bir kadın, mirasçı
- Nerissa: Portia’nın hizmetçisi, Graziano’ya aşık
- Balthasar, Stefano: Portia’nın uşakları
- Fas Prensi: Portia’nın talibi
- Aragon Prensi: Portia’nın talibi
- Venedik Dükü: Venedik hukukunu uygulaması gereken kimse
Tüm gemileri denize açılmış olan Venedikli tacir Antonio, arkadaşı Bassanio’ya yardım etmeyi kabul eder. Bu sırada Belmont’ta zengin bir kadın mirasçı olan Portia, talipleri tarafından çok bunaltılmıştır. Babasının vasiyetine göre taliplerin onunla evlenebilmek için üç tane sandıktan doğru olanı seçme zorunlulukları vardır. Shylock Bassanio’ya borç verir ama karşılığında Antonio’nun yarım kilo etini teminat olarak talep eder. Soytarı Lancelot ve Gobbo, Shylock’un yanından ayrılıp Bassanio’ya hizmet etmeye karar vermişlerdir. Shylock’un kızı Jessica bir Hıristiyan olan Lorenzo ile kaçar ve Shylock’un paralarını yanına alır. Belmont’ta yanlış sandık seçimleri dolayısıyla Fas ve Aragon prensleri Portia’yla evlenmeyi başaramazlar. Shylock kızının kaçmasına fazlasıyla sinirlenir fakat Antonio’dan intikam alma içgüdüsü ile teselli bulur. Bassanio kurşun sandığı seçer ve Portia’yla evlenme yolu açılır. Portia ona bir yüzük verirken, Graziano Nerissa’ya kur yapar. Bassanio’nun Antonio’ya yardım etmek için Venedik’e gittiği sırada Portia ve Nerissa hukukçu kılığına girerek takibe başlarlar. Portia, Balthasar kılığında iken Shylock’un Antonio’nun etini alabileceğini fakat hiç kan dökmemesi gerektiğini savunur. Balthasar, Shylock’un bir Hıristiyan kanını dökmeye çabaladığı için cezalandırılması gerektiğini öner sürer ve tüm varlığından feragat edilmeye zorlanır. Bassanio yardımının karşılığında Balthasar’a Portio’nun yüzüğünü vermeyi kabul eder. Portia, Balthasar kılığına girdiğini anlatır. Portia ile Bassanio, Nerissa ile Graziano ve Jessica ile Lorenzo mutlu sona erişirler.
”Fakat aşk kördür ve aşıklar göremezler kendi yaptıkları delilikleri.”
Jessica- İkinci Perde, Altıncı Sahne
Hamlet
”Acımasız talihin fırlattığı taşlar ve oklar.”
Temalar: İntikam, ihanet, onur ve ölümlülük
Olay Yerleri: Danimarka’da Elsinore
Oyun Kişileri:
- Hamlet: Ölen kralın oğlu ve Danimarka Prensi, Kral Claudius’un yeğeni ve üvey oğlu
- Claudius: Yeni Danimarka Kralı, ağabeyi öldükten sonra onun eşi Gertrude’la evlenir
- Fortinbras: Norveç Kralı’nın yeğeni, Danimarka tahtının varisi, Danimarka’dan babasının intikamını almak istiyor
- Polonius: Saray adamı, Claudius’un güvendiği danışmanı, Ophelia ve Laerters’in babası
- Gertrude: Hamlet’in annesi ve ölen Kral Hamlet’in eski eşi. Şimdi Claudius’un eşi ve Danimarka Kraliçesi
- Laertes: Polonius’un oğlu ve Ophelia’nın kardeşidir
- Rosencrantz ve Guildenstern: Hamlet’in güveninin olmadığı üniversite arkadaşları
- Ophelia: Polonius’un kızı ve Laertes’in kız kardeşi
- Horatio: Hamlet’in planlarını paylaştığı sırdaşı, arkadaşı
Hamlet’in babasının hayaleti: Hamlet’e babasının intikamını almasını emrediyor
Kral Hamlet’in hayaletinin Elsinore Kalesi’nin burçlarında dolaştığı söylenir. Claudius, ölen ağabeyinin eşi Gertrude’la evleneceğini ilan eder. Bu sırada hayalet Hamlet’e babasının intikamını alacağına dair söz verdirir. Ophelia babasına Hamlet’in kendisini çıplak bir halde ziyaret ettiğinden bahseder. Rosencrantz ve Guildenstern, Kral ve Kraliçenin emri ile Hamlet’i gözlemlemekle görevlendirilir. Polonius ve Claudius bu iş için Ophelia’yı kullanır. Böylece Hamlet’i Ophelia’ya olan hisleri konusunda denemiş olacaklardır. Hamlet Ophelia’nın sahteliğinden yakınır ve ona manastıra kapanmasını söyler. Gezgin bir oyuncu topluluğu bir oyun sergiler. Kralın kardeşi tarafından öldürülmesi ile ilgili bu oyun Claudius’un suçluluğunu açığa vurmasına neden olur. Polonius Hamlet’i gizliden dinlemek adına Gertrude’nin odasına saklanır daha sonra Hamlet hançerini saplayıp Polonius’u öldürür. Hamlet öldürülmek üzere İngiltere’ye gönderilir ve Kral Laertes’in Hamlet’i öldürmesine yardım etmeyi kabul edince Gertrude Ophelia’nın boğulduğunu bildirir. Hamlet Danimarka’ya dönünce babasının soytarısının kafatasını bulur ve ölümlülüğü anımsar. Hamlet ve Leartes düelloda yaralanır daha sonra Claudius Hamlet’e zehirli şarap kadehini verir fakat bu şaraptan içip ölümünü hazırlayan Gertrude olmuştur. Hamlet Claudius’u yaralar ve kalan zehirli şarabı ona zorla içirir. Son olarak Hamlet de ölür. Cesetler taşınır…
”Göründüğünden çok daha büyük bir keder var içimde, bunlar sadece acının görünen yüzü.”
Hamlet- Birinci Perde, İkinci Sahne
Othello
”Kıskançlığa karşı dikkatli olun lordum, o yeşil gözlü bir canavardır.”
Temalar: Kıskançlık, sadakat, ihanet ve aşk
Olay Yerleri: 16.yüzyılda Venedik ve Kıbrıs
Oyun Kişileri:
- Othello: Venedik ordusundaki komutan, mağribi olarak da tanınır
- Iago: Othello’nun ‘astı’, sancaktar, Othello’nun mevkisini kıskanır
- Desdemona: Othello’nun karısı, evlendikten sonra babası Brabanzio tarafından evlatlıktan reddedilir, adı ‘kötü kaderli” anlamına gelir
- Cassio: Ordudaki bir subay, Iago ve Othello onu haksız yere Desdemona ile zina yapmakla suçlar
- Emilia: Desdemona’nın tek arkadaşı, Iago’nun ihmal edilen eşi
- Roderigo: Desdemona’nın talibi, Iago onu Othello’dan intikam alması için kışkırtır
- Brabanzio: Desdemona’nın babası ve Othello’nun eski arkadaşı
- Montano: Oyunun sonunda Iago’nun kaderini belirleyecek olan Kıbrıs valisi
- Bianca: Cassio’yu delicesine seven fahişe , Cassio onun duygularına karşılık vermez
- Lodovico: Venedik’in Kıbrıs elçisi, Desdemona’nın kuzeni
- Graziano: Kıbrıs’a Lodovico’yla birlikte gelen soylu bir Venedikli
Iago Brabanzio’ya Othello’nun Desdemona ile gizlice kaçtığını söyler. Othello Desdemona’nın babası Brabanzio ve Venedik sarayı tarafından yargılanır. Desdemona ve Othello birbirlerine olan aşklarını itiraf ederler ve Brabanzio hariç herkes onları affeder. Othello Kıbrıs’ı Türk donanmasına karşı savunması için Venedik ordusunun başına geçirilir. Othello düşmanlarını yenilgiye uğratır ve Kıbrıs’ta yeni eşi onu karşılar. Cassio sarhoş olur ve Roderigo ile kavgaya tutuşurlar daha sonra bu sebeple ordudan atılır. Cassio Desdemona’dan bu durum için yardım isterken, Iago, Othello bu buluşmayı zina olarak algılasın diye uğraşır. Gözünü kıskançlık bürüyen Othello, Desdemona ve Cassio’yu ölümle cezalandıracağına dair sözler savurur. Othello kendini kaybeder, ne aşık olduğu kadının açıklama yapmasına izin verir ne de kendisi bir açıklama yapar. Desdemona’ya vurur. Iago’un tüm planları tıkır tıkır işlemeye başlar, Desdemona’nın mendilini Cassio’nun odasına yerleştirir. Cassio’yla Bianca adında bir kadın hakkında sohbet eder ama konuşmayı dinleyen Othello tam da Cassio’nun istediği gibi Desdemona hakkında konuşulduğunu zanneder. Othello durum hakkında bilgi alabilmek için Emilia’yı ziyaret eder, Emilia gerçekleri anlatıp suçlamaları tamamen reddeder. Othello kendi emirleri doğrultusunda Cassio’nun öldüğüne inanmaktadır. Othello en sonunda kararını verir, sevgilisini yastıkla boğarak öldürür. Emilia ihbar ettiği kocası tarafından öldürülür. Iago karısını öldürdüğü için zindana atılır. Büyük bir suçluluk hisseden Othello, halen hayatta olan Cassio’dan özür diler ve kendini öldürür. Desdemona’nın yanında can verir.
”Mağribi serbest ve açık bir doğaya sahip, dürüst görünen herkesin dürüst olduğuna inanıyor. Eşekler kadar kolayca istediğin tarafa çekilebilir.”
Iago- Birinci Perde, Üçüncü Sahne
Macbeth
”Kan kanı getirir.”
Temalar: Hırs, krallık, doğaüstü, ihanet ve kader
Olay Yerleri: İskoçya ve İngiltere
Oyun kişileri:
- Duncan: Macbeth’in sarayına davet edilip, uykusunda öldürülen İskoçya Kralı
- Malcolm: Duncan’ın oğlu, İngiltere’ye kaçar ama tahta çıkmak amacıyla geri döner
- Macbeth: Soylu bir savaşçı, Glamis Beyi, kralı öldürür ve terör estirmeye başlar
- Lady Macbeth: Macbeth’in eşi, kocasını kralı öldürme konusunda cesaretlendirip sonra vicdan azabı çekmiştir
- Banquo: Macbeth’in yakın müttefiki, Macbeth tarafından öldürtülür fakat hayalet olarak geri gelir
- Macduff: Fife Beyi, Kral Duncan’ın sadık destekçisi, kralın cesedini bulan ve Macbeth’e karşı isyan başlatan kişi
- Leydi Macduff: Macduff’un eşi, Macbeth’in emri ile çocuklarıyla beraber öldürülür
- Cadılar: Macbeth’in kral olacağını haber veren büyücü kadınlar, bu kadınlar aynı zamanda o tahtı nasıl kaybedeceğini de anlatırlar
Kral Duncan, Macbeth’in başarısı sayesinde savaşın kazanıldığını öğrenir. Üç cadı Macbeth’e kehanette bulunur. Bunun üzerine Leydi Macbeth, eşinden gelen mektupla kehaneti öğrendikten sonra Duncan’ı öldürmeye karar verir. Duncan Macbeth’in kalesine gelir, Macbeth kralı uykusunda öldürür. Duncan’ın oğulları Malcolm ve Donalbain İngiltere’ye kaçar ve Macbeth kral olur. Macbeth yakın müttefiki olan Banquo’yu öldürtür ve Banquo’nun hayaleti şölende görünür. Macbeth bu sefer cadılardan başka kehanetler duyar, cadılar onun ardından tahta Banquo’nun soyundan gelenlerin çıkacağını söyler. Macbeth, Macduff’un eşi ve çocuklarının öldürülmesini emreder daha sonra Macduff Malcolm’u Macbeth’e karşı savaşmaya ikna eder. Leydi Macbeth ölür, Macbeth Birnam ormanının kalesine doğru hücuma geçtiğini sanarken Macduff Macbeth’i öldürür. Kehanet gerçekleşir, Malcolm kral olur.
”Eğer bunu yaptığımda her şey gerçekten sona erecekse, en iyisi hızlıca yapmak.”
Macbeth- Birinci Perde, Yedinci Sahne
“Dante ile Shakespeare dünyayı aralarında paylaşır; bu iki ada eklenebilecek üçüncü bir ad yoktur.”
–T. S. Eliot.
Kaynakça
- The Shakespeare Book-Stanley Wells, Anjna Chouhan, Gillian Day, John Farndon, Jane Kingsley-Smith, Nick Walton
Görseller
