TDK , bizler gibi işi kelimelerle olan veya olmayan herkesin yazı yazarken aklına takılan bir kelime, noktalama işareti veya yazım kuralı olduğunda başvurabileceği en geçerli kaynaktır. Fakat son zamanlarda TDK’nın gündeme geldiği konu, kullanımdan çıkarmakta olduğu bazı kelimeler olmuştur.
Çeşitli haber kaynaklarından ulaşılan bilgilere göre, TDK’nın 2015’te yayınladığı Türkçe sözlüklerde ve internet sitesinde “oynak, yollu, taze, müsait” gibi kelimelerin argo anlamlarda ve cinsiyet ayrımcılığını destekleyecek biçimde kullanıldığı gerekçesiyle Dilşat Aktaş tarafından TDK’ye dava açılmıştı. Ankara 6. İdare Mahkemesi’nde görülen davada, TDK’ye, “Türkçenin doğru ve güzel kullanılması” görevi hatırlatılarak, kelimelerin tanımlarında kadına yönelik şiddet ve cinsiyet ayrımcılığını artırıcı etkilere sahip olduğu, bunun Anayasa’nın 10/2 maddesine ve Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere aykırı olduğu belirtilerek, söz konusu kelimelerin sözlükten çıkarılması kararı alındı. Davada, kelimelerin sözlükten çıkarılması kararına mahkemedeki iki erkek üyenin imza attığı, bir kadın üyenin ise karşı oy kullandığı gündeme gelmiştir.
Gelin hep birlikte söz konusu kelimelerin, TDK’nin sitesindeki güncel kullanımlarına bakalım:
1. Müsait:
| 1. sıfat Uygun, elverişli “Asla hissîliğe, ılık ve yumuşak duygulara müsait değiliz.” – N. F. Kısakürek |
| 2. tkz. Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın) |
2. Boyalı:
| 1. sıfat Boya sürülmüş, boyanmış veya boyaya batırılmış “Türk evlerinde köşeler ve tavanlar türlü renklerle boyalı oyma tahtalarla süslü idi.” – F. R. Atay |
| 2. Yüzünü çok boyamış olan, makyajlı (kadın) “İşte o dakikadan itibaren onun boyalı dudaklarından, yapma sarı saçlarından nefret ediyordum.” – A. H. Müftüoğlu |
3. Yollu:
| 1. sıfat Yolu herhangi bir nitelikte olan “Bozuk yollu bir mahalle.“ |
| 2. Çizgili “Sandığın altında, mor yollu beyaz bir iplik çul seriliydi.” – O. Kemal |
| 3. Hızlı giden (taşıt) “Yollu gemi.“ |
| 4. Kuralına uygun “Bu hiç de yollu bir iş değildi.“ |
| 5. Herhangi bir nitelikte, biçimde “İlk teklifimde direnir yollu konuşmaya başladım.” – F. R. Atay |
| 6. isim Kolayca elde edilen kadın |
| 7. Parası olan |
4. Taze:
| 1. sıfat Bozulmamış, bayatlamamış olan “Beyaz peyniri, ekmeğin taze kabuğuna sarıp ağzıma sokuyorum.” – Y. Z. Ortaç |
| 2. Dinç, yıpranmamış, yorulmamış “Yüzü taze, taravetli ve güzeldi.” – M. Ş. Esendal |
| 3. Kuru olmayan, körpe, kuru karşıtı “Ağaçların taze yaprakları akşamın serinliğini emiyormuş gibi duruyordu.” – M. Ş. Esendal |
| 4. Yeni, zamanı geçmemiş “Orada okuduğum en taze havadis yirmi beş, otuz günlüktü.” – Halikarnas Balıkçısı |
| 5. isim Genç kadın “Şu köşede çocuğuyla beraber bir taze oturuyor.” – Ö. Seyfettin |
5. Oynak:
| 1. sıfat Kımıldayan, yerinde sağlam durmayan, hareketli “Boğaz’ın oynak ve çırpıntılı sularına açıldı mı korkuya benzer bir ürperti geçirilir.” – S. Ayverdi |
| 2. Hareket, canlılık veren “Zeybek oynak bir müziktir.“ |
| 3. Değişken, kararsız “Altın fiyatları oynak.“ |
| 4. Davranışları ağırbaşlı olmayan (kadın veya kız) “Bu, otuz yaşlarında çenebaz ve oynak bir duldu.“ – R. N. Güntekin |
| 5. anatomi Bükülüp doğrulmaya elverişli olan (eklem) “Bütün vücudunda, damarlarında, kemiklerinin oynak yerlerinde, etlerinde bir sızı, bir gevşeklik…” – P. Safa |
6. Kötü Yola Düşmek:
| kötü kadın olmak |
7. Esnaf:
| 1. isim Küçük sermaye ve zanaat sahibi “Kendileri balıkçı olmayıp da balık satan esnafı da severim.” – S. F. Abasıyanık |
| 2. Başlıca düşüncesi, mesleğinin bütün inceliklerinden yararlanıp bunları karşısındakinin zararına kullanarak ve meslekte kötü örnek oluşturarak çok para kazanmak olan kimse |
| 3. Kötü yola sapmış olan kadın “Esnaftan bir kadın.“ |
8. Kötüleşmek:
| 1. nsz Kötü duruma gelmek “Havalar kötüleşti.“ |
| 2. Kadın, toplumun ahlak kurallarına aykırı davranmaya başlamak |
9. Serbest:
| 1. sıfat Hiçbir şarta bağlı olmayan, istediği gibi davranabilen, erkin |
| 2. Tutuklu veya bağımlı olmayan, özgür, hür |
| 3. Zamanını istediği gibi kullanabilen, yapacak bir işi olmayan “Öğleyin serbestim, gelebilirsin.“ |
| 4. Bazı kurallara bağlı olmayan “Serbest ticaret. Serbest nazım.“ |
| 5. Sıkılmadan, şaşırmadan konuşan ve davranan |
| 6. Ağırbaşlı olmayan, hoppa (kadın) |
| 7. Hareketi herhangi bir biçimde engellenmeyen “Serbest geçiş“ |
| 8. zarf Rahat, özgür, bağımsız bir biçimde “Ötekilere de pek serbest davranır isem de onlar benden utanırlar.” – M. Ş. Esendal |
Kaynakça
