Dünyadan haberimiz oluyor. Dünyanın haberini okuyor, dünyanın haberini çeviriyoruz. Her alanda olduğu gibi haber çevirilerilerinde de büyük bir titizlik ve belirli ilkeler doğrultusunda çalışmak gerektiğine dair şüphe yok.
Günlük olarak takip ettiğimiz yabancı haber sitelerinin sanki ana dilimizde yayın yapıyor gibi olduğunu gördüğümüzde meslektaşlarımız ile gurur duyuyoruz. Diğer yandan uluslararası kuralları hiçe sayan, yazımdan bihaber meslektaşlarımızı da anlamaya çalışıyoruz. Bir sabah haberleri okurken Fikret Orman‘ın birden bire Fikret Forest (!) olduğunu görebiliyoruz mesela. Bkz.: İspanya Basınında İlginç Çeviri: Fikret Forest
Haber çevirileri ve medya dili ile ilgili bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.
Haber Metinleri
Haber metinleri çevirileri dikkat isteyen bir uzmanlık alanıdır. Haber metinlerini köşe yazıları, yorumlar, çeşitli kategorilerde (spor, kültür-sanat, seyahat-gezi, siyasi, dini, politik vb.) yayınlanan haberler ve ilanlar olarak sıralayabiliriz.
Haber Dili
Haber yazıları meydana gelen çeşitli olay ve gelişmeleri okuyucuların merakı giderecek şekilde ayrıntılı ve anlaşılır bir dille aktarmayı amaçlar. Okuyuculara aktarım esnasında dilin en yalın ve akıcı halinde kullanılması okuyucuların farklı yorumlarda bulunmaması için önem taşımaktadır. Seçilen kelimelerin ve kurulan cümlelerin inandırıcılık, belgelere dayanıldığını gösterecek nitelikte olup yazarın mutlaka tarafsızlığını koruması gerekmektedir.
Haber Yazılarının Özellikleri
- Günlük ve önemli olması,
- Kolay anlaşılır; akıcı, açık ve yalın olması,
- Toplumun büyük bir kısmını ilgilendirmesi,
- Yazarın anlattıkları karşısında tarafsız kalması ve kişisel yorumundan kaçınması,
- Yanlış anlaşılmalara yer verecek cümlelerden uzak durması,
- Anlattığı haberi ilgi çekici kılması gerekmektedir.
5N 1K Özellikleri
Bir haber yazısında “Ne?/Kim?; Neyi?/Kimi?; Nasıl?; Niçin?; Nerede?; Ne zaman?’ sorularının cevapları yer almalıdır.
Haber Kaynakları
a. Resmî haberler: En etkili kişilerden öğrenilen haberlerdir.
b. Özel haberler: Halk arasındaki olayların halk tarafından muhabirlere bildirilmesiyle elde edilen haberlerdir.
c. Ajans haberleri: Dünya olaylarını toplayıp her kanaldan bildiren kurumların verdikleri haberlerdir.
Haber Çevirisi
Tüm bu bilgilerin ışığında, haber çevirisi günlük, sade bir dil kullanımı olması sebebi ile kolay görünse de aslında oldukça çetrefilli bir iştir. Haber çevirisinin zorluğundaki en büyük etken gazetelerde kullanılan dilin gündelik dil ve bu gündelik dilin sürprizleriyle dolu olmasıdır; deyimlerin, kültürel ya da çeviriyi zorlaştıran kalıp ifadelerin yer alması örnek olarak gösterilebilir. Ait olduğu toplumun kültürel dokusu ile örülmüş haber metinlerinin çevirisini gerçekleştirirken en çok dikkat edilmesi gereken nokta hedef (erek) topluma bu kültürel dokunun aktarılmasıdır. Bu aktarım sırasında yazının biçimi ve tarafsızlığının da korunması gerektiğini belirtmek gerek.
Çevirisi yapılan konu hakkında bilgi sahibi olunması gerektiği, hem kaynak, hem de erek dilin cümle yapısına, dizilimine ve noktalama işaretlerine hakimiyetin bulunması, aktarım süresince neyin öncelikli olduğunun, neyin vurgulandığının farkında olunmasının önemi unutulmamalıdır.
Çeviri esnasında da yazım da olduğu gibi tarafsızlığın korunması, çevirmenin meslek etiği gereğince kendi düşünce ve yorumlarını yazmaması, duygu ve inançları doğrultusunda kelime tercihi yapmaması gerektiğinin de altını çizmekte yarar var.
Hepsinin ötesinde haber çevirmenlerinin gerek yerel, gerek dünya basınını yakından takip etmesi, en az bir konu üzerinde uzmanlığının bulunmasının çeviri yaşamında yükselmesine yardımcı olacağı su götürmez bir gerçektir. İlgi alanı dahilinde çalışma olanağı veren haber çevirileri de olabilmektedir, örnek olarak spor haberleri çevirisi yapacak bir çevirmenin spor tutkunu, sıkı bir spor takipçisi olması beklenmektedir.
Haberlerin erek kitlesinin belirlenmesi, erek kültüre gereğince aktarılması kadar önem taşıyan bu uzmanlık alanı hakkında yazılan çeşitli kaynaklar bulunmaktadır, incelemek isteyenler için:
- Ülker İnce ve Dilek Dizdar’ın kaleminden: Çeviri Atölyesi, Çeviride Tuzaklar adlı kitap
- Aynur Özgür’ün kaleminden: Haber Çeviri Teknikleri: Türkçe İngilizce adlı kitap
Not: Uzmanlık alanı haber çevirisi olan değerli çevirmenlerin görüşlerini bizimle paylaşması ile pek mutlu olacağımızı belirtmek isteriz.
Kaynak
