Kitaplardan ağır vergiler alınması, kitap okuma alışkanlığının ülkemizde (18-25 yaş arası haricinde) çok yaygın olmaması ve okunan kitapların genelde yabancı yayınlar olması, sanki Türk edebiyatında bir sorun olduğunu düşündürüyor. Fakat durum aslında böyle değil.
Türk edebiyatında oldukça önemli eserler bulunmakta. Bu kapsamda Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2004 yılında Türk Edebiyatının Dışa Açılımı başlığını taşıyan bir proje başlatılmıştır. Bu projenin amacı ise Türk edebiyatının ve Türk dilinin muhteşem yazı dili birikimini dünya edebiyatı ile buluşturmak. Hiç şüphe yok ki bu adım sayesinde edebî alanda hem eserlerimizin hem dilimizin kalitesi üst sıralara taşındı. Öyle ki Londra’da bulunan sanat merkezi Southbank Centre’ın “Son 50 Yılın En İyi Aşk Şiiri” listesine 30 ülkeden şairlerin şiirleriyle birlikte Nazım Hikmet’in “Severmişim Meğer” şiiri de seçilerek söz konusu listede yerini aldı. Hatta ülkemizde bazı insanlar Kürk Mantolu Madonna romanını okumadan okumuş gibi demeçler verirken, İngilizler bu eserin kıymetini öyle anlamış olacak ki eser İngilizceye çevrilmiş, ayrıca BBC, eserin çevirmeni Freely ile röportaj yapmıştır.
Kültür ve Turizm Bakanlığının başlatmış olduğu bu proje ile 2005 yılında 39, 2014 yılında ise 1.251 esere mali destek verilmiştir. 2013 yılında toplam 229 eser yabancı dillere çevrilerek 44 farklı ülkede yayımlanmıştır. Bu proje ile hedeflenmiş olan amaca ulaşılmış; Türk dilinin yazı dili birikimi, kültürü, Türk medeniyeti, coğrafyamızın hayalleri, gerçekleri ve duyguları dünya edebiyatına kazandırılmıştır. Bu kapsamda desteklenerek yayımlanan eser sayısı 2014 yılı Eylül sonu itibarıyla 1.251’e çıkmıştır. 2014’ün ilk döneminde destek verilen eser sayısı da 100’ü aşmıştır. Daha sonra projenin kendi içinde bir mevzuat değişikliği yapıldığı için diğer yılların rakamları tam olarak bilinmemektedir.
Eserlerin Çevrildiği Diller
Uzun çalışmalar sonucunda, ilk adım olarak kültürümüze az çok yakın olan, coğrafyamız ile ilgili biraz da olsa bilgisi olan ülkelerin ve tabii ki dilimizin zenginliğini yansıtabileceğimiz ülkelerin diller baz alınarak Türk edebiyatının çevrildiği diller şu şekilde sıralanmaktadır:
- İngilizce,
- Almanca,
- Portekizce,
- İspanyolca,
- Hollandaca,
- İtalyanca,
- Macarca,
- Sırpça,
- Slovakça,
- Yunanca,
- Boşnakça,
- Çince,
- Fransızca,
- Korece,
- Rumence,
- Bulgarca,
- Fince,
- Farsça,
- Kazakça,
- İtalyanca,
- Rusça,
- Arapça,
- Arnavutça,
- Estonca,
- Lehçe, vb.
Türkiye’nin tarihî ve kültürel birikimini ön plana çıkaran eserlerde önemli bir artış olduğu görülüyor. Bu projeye en fazla destek veren ülkelerin ise Almanya, Bulgaristan, Makedonya ve İran olduğu belirtiliyor.
Çevrilen Eserler
Bu proje kapsamında;
- Orhan Kemal’in Baba Evi ve Avare Yıllar,
- Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı,
- Pınar Kür’ün Bir Deli Ağaç,
- Elif Şafak’ın Bit Palas ve Mahrem,
- Tuna Kiremitçi’nin Bu İşte Bir Yalnızlık Var,
- Zülfü Livaneli’nin Engereğin Gözündeki Kamaşma,
- Sadık Yalsızuçanlar’ın Gezgin,
- Perihan Mağden’in İki Genç Kızın Romanı,
- Nazım Hikmet’in Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim,
- Sait Faik Abasıyanık’ın Seçme Hikayeler,
- Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur
adlı eserleri başta olmak üzere birçok eser farklı dillere çevrilmiştir. Bu sayılan eserler, daha ön plana çıkan ve Bakanlığın proje kapsamında verdiği destekle çevrilmiş eserler. Aynı zamanda yine proje kapsamında 28 ülkede 35 kültür merkezi açılmış, bu sayede amaçlananın, eserlerin tanıtımının yanı sıra Türkçe öğrenimi, Türk mutfağı ve kültürü gibi konularda ders ve seminerler verilmeye de başlanmıştır.
En son olarak Orhan Kemal’in “Nâzım Hikmet’le 3,5 Yıl” adlı anı kitabı Pakistan’da yayımlanmıştır. Çin’de ise Orhan Veli ve Orhan Kemal kitaplarının çok sevildiği belirtiliyor.
Yabancı dile çevrilip en çok okunanlar listesinde ilk sıralarda Orhan Kemal, Orhan Pamuk ve Ahmet Hamdi Tanpınar yer alıyor. TEDA’ya yapılan başvurularla en çok çeviri desteği alan yazar ise Orhan Pamuk. Eserleri 79 dile çevrilen Pamuk’un “Masumiyet Müzesi” adlı kitabı 13 dilde yayımlanarak yazarın en popüler eseri haline gelirken “Kara Kitap” adlı romanı 11 dilde okuyucuyla buluşmuştur. Türk edebiyatında yazdığı toplumcu gerçekçi romanlarla tanınan Orhan Kemal, 51 dilde destekle ikinci sırada yer almakta. Yazarın en bilinen eserlerinden “Baba Evi” 9, “Cemile” ise 8 dile çevrilmiştir. En çok rağbet gören ve en sık çevrilen kitap ise Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı romanı. 43 dilde okura hitap ederek üçüncü sıraya yerleşen Ahmet Hamdi Tanpınar, “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” eseriyle aynı zamanda en fazla desteklenen eserin de sahibi. Türklerin Doğu ile Batı arasındaki bocalamasını irdeleyen eser 22 dile çevrilirken, Tanpınar’ın yine en çok bilinen eserlerinden “Huzur”, 18 dilde desteklenmiştir.
Listede Elif Şafak, Reşat Nuri Güntekin, Oya Baydar, Mario Levi, Aytül Akal, Ayfer Tunç, Hakan Günday da eserleri en çok dile çevrilen yazarlar arasında yerini almıştır. “Kayıp Söz”, “İstanbul Bir Masaldı”, “Dualar Kalıcıdır” da TEDA’dan destek alan eserlerden.
Proje Haricinde Yayımlanan Eserler
Bakanlık projesi haricinde yarışmalarla veya başka yollarla dikkat çekerek yayımlanmış eserlerimizin sayısı da oldukça fazla. Yukarıda da söylendiği gibi Nazım Hikmet’in birden fazla şiiri çevrilmiş, özellikle Rus diline aktarılmıştır. Kürk Mantolu Madonna ise hâlâ BBC’nin en çok satanlar listesinde yer almaktadır. Bunların yanı sıra edebiyatımızın en önemli isimlerinden biri olan Halikarnas Balıkçısı’nın kitapları da yabancı dile çevrilen kitaplar arasında raflardaki yerini almıştır. Özellikle rağbet gören kitabı ise “Anadolu Efsaneleri“.
Binooki, iki kız kardeş tarafından Almanya’da kurulmuş bir yayınevi. Temel politikaları ise Türkçe eserleri Almancaya kazandırmak. Yayınevi; Oğuz Atay, Metin Eloğlu, Emrah Serbes, Gaye Boralıoğlu, Barış Bıçakçı, Yazgülü Aldoğan, Zerrin Soysal, Alper Canıgüz gibi yazarların kitaplarını Almanca olarak yayımlamıştır. Aynı zamanda Barış Müstecaplıoğlu, Murat Uyurkulak gibi çağdaş Türk edebiyatına yeni soluk kazandırmış yazarların kitapları da büyük bir cesaret örneği ile bu yayınevi tarafından Almancaya kazandırılmıştır. Yayınevinin kurucusu bu iki kız kardeşin yaptığı işi incelemek için buraya tıklayabilirsiniz.
Çevrilmesi gereken daha nice eserlerimiz var. Örneğin Tezer Özlü, Mine Söğüt, Tomris Uyar, Nilgün Marmara, Halide Edib Adıvar gibi daha birçok yazarımızın ve şairimizin muazzam eserleri yabancı dillere aktarılmalı. Kendi içimizde de eser üreten insanlara karşı siyasî değil de edebî bir bakış açısıyla yaklaşırsak daha fazla okur oranına ulaşabileceğimiz su götürmez bir gerçek.
Son yıllarda yapılan girişimler sayesinde dünya edebiyatına Türk edebiyatını kazandırmış olmak, öncelikle çevirmenler ve ülkemiz adına büyük bir gurur kaynağı. Umuyoruz ki ülkemizde de Kürk Mantolu Madonna’yı olduğundan farklı algılamayan gerçekten sanatçı kesim güçlenir, okumayı seven gençlerin ve sağlam kalemlerimizin sayısı daha da artar.
Ayrıca bakınız: line.do
Kaynakça:
http://www.kygm.gov.tr/TR,1027/teda.html
http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/05/160506_sabahattin_ali_roman
http://www.kygm.gov.tr/TR,1028/teda-projesi-nedir.html
http://www.tedaproject.gov.tr/TR,53509/duyurular.html
istanbulajansi.ist
https://eksisozluk.com/yabanci-dile-cevrilmis-turkce-kitaplar–1969105
http://www.edebiyathaber.net/dunya-edebiyatimizdan-en-cok-iki-orhani-okuyor/
https://eksisozluk.com/binooki-yayinevi–4070018
http://www.binooki.com/
