Gazetelerin henüz tabak, çanak, dantel vermeye başlamadan önce halkın kültürlenmesi için kuponla dağıttığı, zamanının Google’ı olan Meydan Larousse ansiklopedisi… Bu ansiklopedi serisi, oldukça uzun uğraşlar sonucu elde edilmiş altın değerinde bir eser.

Meydan Larousse: Büyük Lugat ve Ansiklopedi 1969-1973 arasında 12 cilt halinde yayımlanan Türk ansiklopedisi. Yayıncılar Safa Kılıçlıoğlu, Nezihe Araz, Hakkı Devrim‘dir. Meydan Gazetecilik ve Neşriyat Limited Şirketi tarafından yayınlandı. Cağaloğlu Sultanmektebi sokağında yayına başlayan ansiklopedinin genel yayın müdürü Hakkı Devrim’di. Telif servisinin başında Nezihe Araz, tercüme servisinin başında Adnan Benk, lügat servisinin başında Ali Karamanlıoğlu vardı. Danışma kurulundaysa Münir Aktepe, Şükrü Baban, Besim Darkot, Nihat Erim, Burhan Felek, Macit Gökberk, Mehmet Kaplan, Sabri Esat Siyavuşgil, Faruk Timurtaş vardı. 200’e yakın madde yazarı bulunuyordu.

Meydan Larousse’un her cildi yaklaşık 1000 sayfadır. Sayfa tasarımı 3 sütuna 6 punto ve yanlarda resim ve grafiklerin yer aldığı bir düzendedir. Özel isimlerin yazılışındaysa soyadı esası ve eski söyleyiş tarzı uygulanmıştır. Her cildin başında renkli resimler ve haritalar belirtilmekle beraber ilk cildin başında bir kısaltmalar listesi mevcuttur. 2000’li yıllarda bile Türkçenin en kapsamlı sözlüğü olma özelliğini koruyan Meydan Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedi, pek çok maddesi güncellenmediği için lügat dışındaki maddeleri eskimiş olmasına rağmen, tarihsellik içermeyen maddeler tarafsız yazılışlarıyla hala kaynak olmayı sürdürmektedir.

Meydan Larousse ansiklopedisini bu kadar mükemmel yapan şeylerden biri, belki de en önemlisi elbette ki değerli çevirmenleridir. Kısa da olsa bu çevirmenleri ve ansiklopedi çalışmasında yer alan isimleri kısaca tanıtmak gerektiğini düşünüyoruz.

Bu ansiklopedi serisinde yer almış ve bilgilerine ulaşabildiğimiz kişiler:

Safa Kılıçlıoğlu: Galatasaray Lisesi’nden mezun olan Kılıçlıoğlu ilk olarak ticaret ile uğraştı. Daha sonra 1948 yılında Yeni Sabah gazetesini satın aldı. Millet Parti’sinin yönetiminde yer alan Kılıçlıoğlu gazeteciliğe başladıktan sonra DP’yi destekledi. Gazete teknolojisinde yeni araçları Babıali’ye getirdi. 1956’da Pazar dergisini, 1964’de Hakkı Devrim ile Meydan gazetesini yayımladı. Yeni Sabah’ın yayınına 1964’te son verdikten sonra 1969’da Nezihe Araz ve Hakkı Devrim’le Meydan Larousse: Büyük Lugat ve Ansiklopedi’yi yayınladılar.

Nezihe Araz: 11 Mayıs 1920’de Konya’da dünyaya geldi. Babası, Ankara milletvekillerinden Rıfat Araz’dır. Fatma Nezihe, babasının Konya Ziraat Bankası müdürü olduğu dönemde dünyaya geldi. Soyadı kanunu çıktığında Mustafa Kemal babası Rıfat Bey’e “Araz” soyadını verdi. 1941 yılında Ankara Kız Lisesi’ni bitirdikten sonra 1946 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe bölümünden mezun oldu. 1948’de Behice Boran üniversiteden kovulunca okuldan ayrıldı. Doktora yapmak üzere İstanbul’a gitti. Ancak akademisyenliğe ilgisini yitirdi ve Kenan Rıfai’nin sohbetlerine katılıp Rıfai Dergahı’na girdiği bilgiler arasında yer almaktadır.

Şiirlerini 1950’de “Benim Dünyam” adlı kitapta yayımlayan Nezihe Araz, gazeteciliğe aynı yıl Resimli Hayat dergisinde başladı ve bu mesleği 57 yıl sürdürdü. Gazeteciliğe başladığı yıllarda, basın dünyasında bulunan üniversite mezunu çok az sayıda insandan birisiydi. Babıâli’nin çeşitli gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı. Röportajları ve araştırmaları yayınlandı. Gazetecilik alanında verdiği hizmetler, 2003 yılında Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü ile ödüllendirilmiştir.

Aynı zamanda oyun yazarlığı da yapmış olan Araz’ın hazırlamış olduğu senaryolar şu şekilde:

  • Hayattan Yapraklar
  • Akıllı Tavşan ve Güçlü Aslan
  • Sihirli Fındıklar
  • Bozkır Güzellemesi
  • Öyle Bir Nevcivan
  • Alacakaranlık
  • İmparatorun İki Oğlu
  • Afife Jale
  • Cahide
  • Ballar Balını Buldum
  • Öyle Bir Nevcivan
  • Hanımlar Sizin İçin
  • Kadın
  • Ekmek Kavgası
  • İhtiras Fırtınası
  • Hanım

Nezihe Araz’ın “Öyle Bir Nevcivan” oyunu 1984 Muhsin Ertuğrul Tiyatro Ödülü’nü kazandı. “Afife Jale” ise 1987 Kültür Bakanlığı En İyi Tiyatro Yazarı Ödülü ile 1988 İsmet Küntay Tiyatro Ödülü’nü kazandı. “O Kadın”, “Ekmek Kavgası”, “İhtiras Fırtınası”, “Hanım” senaryolarına film çekildi.

Nezihe Araz’ın araştırmacı yanı da çok kuvvetliydi. Kenan Rıfai’nin 1950’de ölümü üzerine ertesi yıl Samiha Ayverdi, Safiye Erol ve Sofi Huri ile birlikte “Ken’an Rifai ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık’” kitabını yazdı. 1953’te “Fatih’in Deruni Tarihi” adlı kitapla Fatih Sultan Mehmet’in hayatını anlattı. 1959 yılında çıkardığı “Anadolu Evliyaları” adlı kitap çok ses getirdi. Daha sonra Muhammed bin Abdullah’ın hayatını konu alan “Peygamberler Peygamberi Hazreti Muhammed”(1960), “Peygamberlerin Torunları”(1960), Yunus Emre’nin hayatını konu alan “Dertli Dolap” (1961); Mevlana hakkındaki “Aşk Peygamberi / Mevlana’nın Romanı” (1962) ile “28 Peygamber”, “Çocuk ve İslam”, “Gelin Canlar Bir Olalım” (1979) adlı eserleri yazdı.

Meydan-Larousse, Larousse-Gençlik ve Türkiye Ansiklopedisi gibi yayınların yapımcı veya yayıncılığını yaptı.

Anadolu halk törelerini, özellikle kadın giyim ve süs eşyasının özelliklerini ve bunlara ilişkin anekdotları derledi. Anadolu kadınları baş süslemelerinden bir koleksiyon oluşturdu. Orta Anadolu Yörükleri arasında yaptığı araştırmaları “Kırk Pencereli Konak” adıyla yayınladı.

1993’te Mustafa Kemal ile Latife Hanım’ın ilişkisini anlatan “Mustafa Kemal’le 1000 Gün” adlı kitabı yazdı. Anılarından yola çıkarak yazdığı “Mustafa Kemal’in Ankara’sı”(1994), İsmet İnönü’yü anlattığı “Mustafa Kemal’in Devlet Paşası”, “Bir Zamanlar O da Çocuktu: Adı Mustafa” Atatürk hayranlığı ile yazdığı eserlerdendir.

Nezihe Hanım, son günlerini İstanbul’da Maltepe Huzurevi’nde geçirdi. Alzheimer oldu. 26 Temuz 2009’da İstanbul’da hayatını kaybetti. Hiç evlenmemiş ve çocuk sahibi olmamıştır. 2010’da Nezihe Araz hakkında kızkardeşi Vecihe Büyükaksoy’un torunu Jeyda Elsasser’in yönetmenliğinde hazırlanan “Beyond Words” adlı belgesel hazırlandı.

Hakkı Devrim: 1947 yılında Kabataş Erkek Lisesi’ni bitirdi ve 1951 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. 1950-1954 yılları arasında İstanbul Radyosu söz ve temsil yayınlarında reji asistanı olarak çalıştı. Gazeteciliğe, 1952 yılında Son Saat’te röportaj yazarı olarak başladı. Daha sonraları Tercüman, Havadis, Yeni Sabah, Ege Ekspres ve Tasvir gazetelerinde çeşitli görevlerde bulundu. Yeni Sabah’ta genel yayın yönetmenliği yaptı; “Fısıltı” köşesinin yazarıydı.

1965’te Meydan Dergisi’nin kurucuları arasında yer aldı. Meydan Larousse ansiklopedisinin genel yayın müdürlüğünü yaptı. 1973 yılında, arkadaşlarıyla birlikte Kaynak Kitaplar Yayınevi’ni kurdu. Bir süre basın-yayın dünyasından uzaklaştıktan sonra 1990’da Doğan Yayın Grubu’nda gazeteciliğe döndü ve tanıtım (promosyon) programlarında yer alan ansiklopedilerin hazırlanmasına katıldı. Daha sonraları, AD Kitapçılık’ta Genel Yayın Yönetmeni olarak çalıştı.

1995’te Posta’da Telaynak köşesini yazdı. CNN Türk’te “Hakkıyla Sohbet” ve “Günbegün” adıyla sohbet programları yaptı. 2005-2011 yılları arası Okan Bayülgen’in birçok programlarında daimi konuk olmuştur. 1996’dan ölümüne kadar Radikal’de köşe yazarlığı (Cihannüma) yapmıştır.

26 Nisan 2008’de eşi Gülseren Devrim’i toprağa verdi.

Bir süredir kanser tedavisi gören Hakkı Devrim, yaşının da verdiği sorunlardan kaynaklı olarak 15 Haziran 2016’da evinde hayatını kaybetti.

Hakkı Devrim’in yayımladığı eserler:

  • Türkiye 1923-1973 Ansiklopedisi (4 c., 1974; 1 ek c., 1981),
  • Başlangıcından Bugüne Dünya Tarihi (3. c., 1974),
  • Elörgüsü ansiklopedisi (3. c., 1975).
  • Meydan Larousse (12 c.,1969-1973)
  • Katkıda bulunduğu eserler:
  • Memo Larousse,
  • Théma Larousse,
  • Dictionnaire Larousse,
  • Büyük Larousse,
  • Demokrasinin 50 Yılı

Hakkı Devrim ile ilgili daha fazla bilgiye https://www.ceviriblog.com/2016/06/29/turkcenin-koruyucusu-guzel-insan-hakki-devrim/ buradan ulaşabilirsiniz.

Ali Fehmi Karamanlıoğlu: 31 Mayıs 1932’de İstanbul-Küçükpazar’da dünyaya geldi. Kendisi Kıpçak Türkçesi uzmanı ve yazardır. İstanbul Erkek Lisesi’ni bitiren Karamanlıoğlu daha sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden 1954’te mezun oldu. Aynı yıl Eski Türk Filolojisi Kürsüsü’nde Reşit Rahmeti Arat’ın asistanı olarak göreve başladı. Kıpçak Türkçesi Üzerine Bir Gramer Denemesi adlı çalışmasıyla doktor (1959), Seyf-i Sarâyî’nin Gülistan Tercümesi’nin metin ve indeksini hazırlayarak doçent oldu (1968).

1960-1962 yıllarında Alman Akademik Mübâdele Teşkilâtı’nın (DAAD) bursuyla Hamburg Üniversitesi’nde Annemarie von Gabain, Bertold Spuler ve O. Pritsak’ın derslerini ve şarkiyat seminerlerini takip eden Karamanlıoğlu, aynı kurumun araştırma bursuyla 1968’de de üç ay süreyle Almanya’da bulundu. 1972’de Viyana’da yapılan Milletlerarası Altayistik Toplantısı’na (PIAC) katıldı. Yakalandığı böbrek hastalığına rağmen Türk dilinin meseleleri üzerinde çalışmayı sürdüren ve çok sıkıntılı anlarında bile derslerini bırakmayan Karamanlıoğlu 17 Ocak 1973’te öldü. Kabri Zincirlikuyu Asrî Mezarlığı’ndadır.

Kıpçak Türkçesi üzerinde yaptığı lisans, doktora ve doçentlik çalışmalarıyla tanınan Karamanlıoğlu’nun dilin çeşitli problemleri ve Türk kültürüyle ilgili makaleleri İslâm Ansiklopedisi, Türkiyat Mecmuası, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Türk Dili, Türk Kültürü, Türk Yurdu, Bilgi ve Ortam mecmualarında yayımlanmıştır (bibliyografyası için bk. Sertkaya, XXII [1977], s. 5-12).

Eserleri:

  • Türkçe Nereden Geliyor Nereye Gidiyor?
  • Seyf-i Sarâyî, Gülistan Tercümesi
  • Kıpçak Türkçesi Grameri

Mehmet Münir Aktepe: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunudur. İzmir Karataş Ortaokulu Tarih Coğrafya Öğretmenliği, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeniçağ Tarihi Kürsüsü Öğretim Üyeliği, Türkiye Muallimler Birliği, Edebiyat Fakültesi Mezunları Cemiyeti, Türkiye Tarihçiler Derneği İdare Heyeti Üyelikleri, Başkanvekillikleri ve Başkanlıkları, Yazarlık, Kurucu Meclis Öğretmen Teşekkülleri Temsilcisi (6 Ocak 1961 – 25 Ekim 1961) yapmıştır. Evli ve bir çocuk babasıdır.

Eserleri:

  • Vak’a – Nüvis Ahmed Lütfi Efendi ve Tarihi Hakkında Bazı Bilgiler; s.121-152; Tarih Enstitüsü Dergisi 10 – 11
  • İbtihacüt – Tevarih; s.071-084; Tarih Dergisi 14
  • Osmanlı Devri İzmir Cami ve Mescitleri Hakkında Bilgi II; 091-193; Tarih Enstitüsü Dergisi 04 – 05
  • Damad İbrahim Paşa Devrinde Lale; s.085-104; Tarih Dergisi 08
  • İzmir Hanları ve Çarşıları Hakkında Ön Bilgi; s.105-154; Tarih Dergisi 25
  • Mehmet Salahi Bey ve II. Abdülhamit’e Selanik Hakkında Sunduğu 31 Temmuz 1304 Tarihli Rapor; s.079-096; Tarih Dergisi 22
  • Vak’a – nüvîs Ahmed Lütfî Efendi ve Târihi Hakkında Bâzı Bilgiler; s.121-152; Tarih Enstitüsü Dergisi 10 – 11
  • Matbah Emini Halil Efendi’ye Dâir Bazı Notlar; s.065-070; Tarih Dergisi 15
  • Nadir Şah’ın Osmanlı Padişahı I. Mahmud’a Gönderdiği Taht-ı Tâvus Hakkında; s.113-122; Tarih Dergisi 28 – 29
  • de Groot, The Ottoman Empire and the Dutch Republic. A History of the Earliest Diplomatic Relations 1610-1630. (Osmanlı İmparatorluğu ve Hollanda Cumhuriyeti. En eski siyasî münasebetlerin tarihi), Leiden 1978, 417 sayfa, ek XII tablo ve 1 resim; s.279 – 280; Osmanlı Araştırmaları : Journal of Ottoman Studies 01

Kaynakça

Shares
By : Oğuzhan DUMAN Tags: