Devlet üniversitelerinde yeniliklere girişmek zor iş. Bir bilgisayar laboratuvarının oluşturulması, hele hele çeviri gibi etki anlamında gündelik hayatının merkezinde ancak ticaret ve toplum algısı anlamında kenarda bulunan bir alanda yeniliğe girişmek gerçekten zor. Böyle bir alanda Işın Öner’in girişimleriyle Boğaziçi Üniversitesi’nde kurulan bilgisayar laboratuvarında, yine Öner’in girişimleriyle edinilen yazılımlarla Türkiye’de çeviri teknolojileri eğitimi 2000’lerin başında belki de ilk olarak verilmeye başlandı.
Boğaziçi Üniversitesi
İlk çalışmalara başlanmasının ardından kullanım kılavuzu çevirileri, öğrencilere kendi içlerinde grup oluşturup, sorun tespiti ve çözümü yapmaları sağlanarak bir sürece dönüştürüldü. Dersi ilk alan öğrenciler, derse katılan asistan öğrenciler bugün Türkiye’de önemli alanlarda önemli görevler üstleniyor. Teknoloji derslerine bugün hâlen üniversite müfredatında yoğun olarak yer veriliyor.
Hacettepe Üniversitesi
Birçok yazılımı deneyen üniversite, devletin çeşitli birimleriyle birlikte birçok önemli çalışma yürütüyor. Ender Ateşman ve Alper Kumcu, burada görev alan ve teknoloji alanında çalışan akademisyenlerden.
Yaşar Üniversitesi
İzmir’deki üniversite, genç akademisyenlerle birlikte Avrupa Birliği alanındaki çalışmalarıyla öne çıkıyor. Bulut yazılımları tercih eden üniversite, sektör işbirliği yürüterek öğrencilerini lisans döneminden itibaren gerçek çeviri projelerine hazırlıyor. Genç akademisyenler Selçuk Eryatmaz ve Aslı Selcen, burada görev alan akademisyenlerden.
Arel Üniversitesi
İstanbul’daki üniversite, sektör işbirliğine açık oluşuyla tanınıyor ve gerçek projeler yürüterek bulut yazılımlar aracılığıyla kullanım kılavuzu çevirileri hazırlıyor. Sunduğu seminerler öğrencilerinin birden fazla alanda birçok yazılımla tanışmasını sağlıyor. Proje yönetim alanında Türkiye, İngiltere ve Polonya ortaklıkları bulunuyor. Nilay Yürek ve Çağdaş Acar teknoloji alanına yakın duran akademisyenlerden.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi
Üniversite, bünyesine katılan yeni akademisyenlerle ve sektörel işbirlikleriyle yakın zamanda çalışmalar başlatmış durumda. Bulut yazılımlar ve makine çevirisi alanında çalışmalar yürütülüyor. Selçuk Özcan ve Özüm Arzıklı burada yarı zamanlı olarak çalışan akademisyenlerden.
Trakya Üniversitesi
Öğrenci faaliyetleri, istek ve merakıyla her daim İstanbul’a taşan üniversite sektörel çalışmalara yakın. İnönü Korkmaz, burada teknoloji dersleriyle ilgilenen akademisyen.
İzmir Ekonomi Üniversitesi
Üniversite, hem teknoloji alanındaki çalışmaları hem TÜBİTAK projeleriyle öne çıkıyor. Teknoloji alanındaki kitabıyla (Çeviri ve Teknoloji) tanınan Mehmet Şahin bu üniversitede çalışıyor.
Sonuç Yerine
Özveriyle kurulan laboratuvarlarda başlatılan ilk çeviri teknoloji çalışmaları, bugün kendi meyvelerini vermiş, yeni bir döneme çoktan girmiş bulunuyor. Ücretli ve ücretsiz birçok yazılım, yukarıda adı geçen üniversitelerce deneniyor, derslerde tanıtılıyor, gerçek projelerde öğrenciler tarafından kullanılıyor. Sektör işbirlikleriyle bölümler yazılım sağlayıcılarıyla bizzat irtibata geçerek alanın diğer paydaşlarını seminerler aracılığıyla dersliklere davet ediyor. Bu çalışmaların, alandaki korsan yazılım sorununu da uzun vadede çözmesi bekleniyor. On beş yıl kadar önce Türkiye’de ilk adımlarını atan çeviri teknolojileri, bugün dünyadaki son eğilimleri takip eder duruma geldi. GALA Global ve ELIA gibi kuruluşlar Türkiye’de çeşitli akademisyenler ve profesyoneller aracılığıyla çalışmalar yürütmeye başlıyor. Akademisyen ve profesyonel figürleri iç içe geçerek öğrencileri tüm dünyada geçerli çalışma yöntemleri ve yazılımlarla henüz lisans seviyesinde tanıştırabiliyor.
*Bu çalışma, Türkiye’de çeviri teknolojileri eğitiminin kısa bir tarihini sunmak ve mevcut durumunu özetlemek amacıyla yazılmıştır. Eksikler muhakkak olacaktır. Yazar, okuyucuların affını dileyerek bu konudaki tarihsel süreç ve mevcut durumlarla ilgili olarak tamamlayıcı çalışmalarla birlikte daha kapsamlı bir bakış sunabilmeyi ummaktadır.
Yazar Hakkında
Öğr. Gör. Çağdaş Acar
Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim ile Katholieke Universiteit Leuven Batı Edebiyatı bölümlerinde öğrenim görmüştür. Ayrıntı ve Everest yayınevlerine kitap çevirmenliği yapıp İstanbul Arel Üniversitesi’nde yarı zamanlı olarak çeviri teknolojileri ve çeviri tarihi dersleri vermektedir.
Bölüm:
